در کلاس امام زمان شناسی، در محضر امام رضا علیه‌السلام قرار می‌گیریم تا از لسان ایشان، با نقش امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در زندگیمان آشنا شویم.
«وَتُوضِحَ بِهِ مَعاقِدَ الْحَقِّ»
«به واسطه وجود او قراردادهای حقی که بسته شده واضح و آشکار شود.»
از نتایج ارتباط با حضرت ولی‌عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه
طبق کلام امام رضا علیه‌السلام، حضرت حجّت عجل‌الله‌تعالی‌فرجه هم در عرصه عالم و هم در صحنه زندگی، قراردادهایی که ما با حضرت حق بسته‌ایم، برایمان واضح و آشکار می‌نماید.
خیلی فرق است بین کسی که قراردادی را منعقد کرده، ولی آن را در صندوقی مهر و موم شده قرار داده و از محتوایش غافل است و کسی که قراردادش مانند تابلویی نصب العینش می‌باشد و دائماً در مسیر زندگی به آن توجه دارد.
خدای سبحان در سوره مبارکه مائده آیه 1 می‌فرماید:
«یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُود»
«اى اهل ایمان! قراردادهایی که با خدا بسته‌‌اید، به طور کامل انجام دهید»
باید دانست همه عهدهایی که با خداوند بسته‌ایم، در یک آیه خلاصه شده است:
«أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیکمْ یا بَنی آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیطانَ إِنَّهُ لَکمْ عَدُوٌّ مُبین وَ أَنِ اعْبُدُونی هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ »[1]
«آیا با شما عهد نکردم اى فرزندان آدم که شیطان را نپرستید، که او براى شما دشمن آشکارى است؟! و اینکه مرا بپرستید که راه مستقیم این است؟!»
- اگر بخواهیم عقد بندگی همواره در زندگی ما جلوه‌گر باشد، و هیچ کدورت و جهالتی بین ما و عهد الهی‌مان حجابی ایجاد نکند، باید با ولی عصر ارتباطی نزدیک و تنگاتنگ برقرار کنیم.
هر چقدر ارتباط ما با وجود مقدّس امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه بیشتر باشد، عقدهای حقانی‌ای که بین ما و حضرت حق بسته شده است، شفاف‌تر و آشکارتر می‌شود و از ابهام و اجمال به دور میماند.
رابطه با امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه چه در زمینه معرفت باشد، چه در جهت محبت، و چه در قالب تبعیت، موجب می‌شود بیش از پیش به قراردادهای الهی‌مان توجه کنیم.
خواست امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه از ما، ترک معصیت و انجام طاعت است. هر چه ارتباطمان با حضرت افزون شود، روح بندگی وعبودیت بیشتر بر زندگیمان حاکم می‌گردد.
«وَتُوضِحَ بِهِ مَجْهُولَ الْعَدْلِ»
«به واسطه وجود او عدلی که ناشناخته مانده، واضح و آشکار شود.»
ریشه مشکلات
- از امیرالمؤمنین علیه‌السلام پرسیدند: عدل به چه معناست؟
فرمودند: «عدل قوّت و نیرویی است که هر چیز را سر جای خودش قرار میدهد»
در پرتو ارتباط با امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، از جا به جا کاری در زندگی فاصله می‌گیریم و مواضع عدل را می‌شناسیم. برای هر یک از ما بسیار پیش می‌آید در موقعیت‌هایی قرار می‌گیریم که عدل برایمان مجهول است، و نمی‌توانیم تشخیص دهیم که بین کارها و مسؤلیت‌هایمان برای کدامیک اولویت قائل شویم.
مثلاً نمی‌دانیم بهتر است به خانواده‌مان خدمات ارائه دهیم، یا همان زمان به عبادت مشغول باشیم و یا … مجهول العدل به همین معناست؛ این که فرد نمی‌داند انتخاب و اقدام به کدام کار، به جا و مناسب است.
عمده‌ی مشکلات ما، ریشه در جابه‌جا کاری‌هایمان دارد.
اگر در نماز به مسائل زندگی و مشغله‌ها و دغدغه‌هایمان بیاندیشیم، دور از عدلیم و در اوج ظلم.
بنابراین است که هنگام خلوت با حضرت حق، باید تمام توجه‌مان معطوف به او باشد؛ اگر در زمان نماز، ذهنمان را با مشکلات همراه کنیم، مرتکب جا به جا کاری شده‌ایم.
اگر زمانی که در حال انجام مسئولیتی اجتماعی هستیم، فکر و دلمان جای دیگری باشد و توجه و دقّت لازم را نداشته باشیم، کارمان عدل نیست، و دچار جا به جا کاری شده‌ایم.
اگر کیفیت و کمیّت محبّت به فرزندمان، مناسب سن‌‌اش نباشد و مانند دوران کودکی او را مورد مهرورزی خود قرار دهیم، عادلانه رفتار نکرده‌ایم و عملکردمان ظالمانه است.
اگر هنگام لطف به همسر، مانند مادر با او برخورد کنیم، روشی دور از عدل داریم و …
در این فراز دعا، از خداوند درخواست می‌کنیم که به واسطه وجود مقدس امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، عدل مجهول را برایمان واضح و آشکار نماید تا بتوانیم در هر شرایطی تشخیص دهیم کار مناسب، کدام امر است؛ در موقعیتی خاص متوجه شویم قول مورد نظرمان به جاست یا نه، در فضای ویژه بدانیم جای محبّت است یا خشونت، و در عملکردهایمان دریابیم ملایمت مناسب است یا قاطعیت و …
هر زمان که عدل برایمان مجهول می‌شود و آگاهانه یا ناآگاهانه ظلم می‌کنیم، به این علت است که به میزان لازم با امام زمانمان ارتباط نداریم.
در وادی معرفت، محبّت و اطاعت امام عصرعجل‌الله‌تعالی‌فرجه، با انسان کاملی رابطه برقرار می‌کنیم که جلوه نام عدل خداست؛ و هر چه شدت و قوت این ارتباط بیشتر گردد، بیش از پیش از عدل و امور عادلانه توسط حضرت، برایمان پرده‌برداری می‌شود.
ظلم در مقابل عدل است، و از آثار مسلّم ظلم این است که موجبات ویرانی و خانه خرابی ظالم را فراهم می‌کند. ظلم در جایی محقق می‌شود که عدل نباشد. اگر با امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه مرتبط نباشیم و در پرتو وجود او، عدل را نشناسیم، با عملکردهای نادرست و ظالمانه، آبادی و شادابی زندگیهایمان را از بین می‌بریم وکمالات انسانی‌مان را ویران می‌کنیم؛ اما در کنار امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، جهالت‌هایمان مرتفع می‌شود و عدل و عدالت برایمان آشکار می‌گردد.
- در بررسی عبارت «تُوضِحَ بِهِ مَجْهُولَ الْعَدْلِ» شاید برخی تصور کنند امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه برای تک تک ما نقش آشکار کردن عدل و عدالت را ایفا نمی‌کنند!؟
امام رضا علیه‌السلام در مورد حضرت حجّت عجل‌الله‌تعالی‌فرجه می‌فرمایند:
«بِأَبِی وَ أُمِّی سَمِیُّ جَدِّی وَ شَبِیهِی»[2]
«پدر و مادرم فدای کسی که با جدّم هم اسم است و شبیه من است»
امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه شبیه امام رضاست؛ امام رضا علیه‌السلام را با عنوان «انیس النفوس» می‌شناسیم، که با هر نَفسِی اُنس می‌گیرد و امر صحیح و درست را به او القاء می‌کند.
امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه نیز این گونه است، کنار هر نفسی قرار می‌گیرد، جهالت او را نسبت به عدل مرتفع می‌کند و عدالت را برایش آشکار می‌نماید.
حضرت حجّت عجل‌الله‌تعالی‌فرجه همچون امام رضا علیه‌السلام «مُعِینَ الضُعَفاست».
هرگاه نمی‌دانیم چه امری را انتخاب کنیم، یا کارمان را چگونه انجام دهیم، ضعفمان را به حضرت اعلام می‌کنیم و امام علیه‌السلام در تشخیص و در عملکرد یاری‌مان می‌کند.
نگاهی دیگر:
عبارت «تُوضِحَ بِهِ مَجْهُولَ الْعَدْلِ» از زاویه دیگر نیز قابل بررسی است:
تا قبل از ظهور تامّه حضرت، عدل در عالم ناشناخته است، کسانی که به دنبال تحقق عدالت‌اند تصور می‌کنند که عدل را در جامعه پیاده می‌نمایند، در صورتی که حقیقت عدالت مجهول است؛ عدالت‌هایی که قبل از ظهور اجرا می‌شود، گاه برای یک فرد عدل است و نسبت به دیگری ظلم محسوب می‌شود.
در زمان غیبت، حقیقت عدالت مجهول است، معروفیت و معلومیت عدالت در زمان ظهور حضرت حجّت عجل‌الله‌تعالی‌فرجه صورت می‌گیرد.
«فَإِنَّهُ عَبْدُكَ الَّذِي اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِكَ، وَاصْطَفَيْتَهُ عَلَى غَيْبِكَ، وَعَصَمْتَهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَبَرَّأْتَهُ مِنَ الْعُيُوبِ»
«زیرا او بنده توست، بنده‌ای که او را برای خود برگزیدی و او را برای غیب خود انتخاب نمودی و از گناهان بازش داشتی و از عیب‌ها پاکیزه‌اش کردی»
«فَإِنَّهُ عَبْدُكَ الَّذِي اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِكَ»
امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه عبدی خاص است که خداوند او را برای خودش خالص کرده است.
امری که صاحب الزمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در عالم به عهده دارد، هیچ یک از عبادالله انجام نداده‌اند و انجام نخواهند داد.
نقشی که امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در عالم ایفا می‌کند، امتیازی است که تنها در انحصار ایشان است.
«وَاصْطَفَيْتَهُ عَلَى غَيْبِكَ»
از این عبارت، چند مطلب برداشت می‌شود :
- خداوند، امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه را برگزیده و او را از همه عوالم غیب مطلّع ساخت.
- خدای سبحان امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه را برگزید و دوران غیبت خاصی را برایش رقم زد.
در آیات ابتدائی سوره مبارکه بقره، خداوند یکی از خصوصیات متقین را «یُؤْمِنُون بِالْغَیب» معرفی می‌کند؛ مفسرین عرفانی، غیب را به «قلب» تعبیر می‌کنند، قلبی که ظاهراً غایب است و قابل رؤیت نیست، و حبّ و بغض‌های انسان در آن پنهان است؛ طبق این تعبیر، خداوند امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه را برگزیده است و او را به گونه‌ای قرار داده که هر قلب الهی، مملو از عشق و ارادت به اوست.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام بارها عشق و محبّت خاص خود را به ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه اعلام کردند و فرمودند: «پدرم فدای کسی که فرزند بهترین کنیزان است»
در فرمایشات امام حسین علیه‌السلام آمده است: «اگر او (امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) را درک کنم، در همه طول زندگیم خدمتش را خواهم کرد»
امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «اگر او را درک کنم، از خداوند می‌خواهم تا جانم را تقدیمش نمایم»
این چنین ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه حتی از اولیاء الله دلبری می‌کند و قلوب معصومین را متوجه خود می‌سازد.
«وَعَصَمْتَهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَبَرَّأْتَهُ مِنَ الْعُيُوب»
اگر مورد توجه حضرت قرار نمی‌گیریم و از عنایات او محروم می‌مانیم، عیب حضرت نیست، به خاطر موانعی است که خود ایجاد کرده‌ایم زیرا از جانب امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه هیچ کدورت و آلودگی‌‌ای نیست.
مهدی فاطمه و بی‌وفائی و بی‌مهری؟! مهدی فاطمه و بی‌توجهی و ترک رأفت؟! نه، نه. او از همه این امور منزه است، همه این صفات نازیبا از او سلب شده است.
همه کدورت‌ها و آلودگی‌ها، گناهان و خطاها، موانع و حجاب‌ها از ناحیه ماست؛ و از جانب او، همیشه درِ میکده عشق باز است.
او «داعی الله»ای است که همواره ما را به سوی معبود فرا می‌خواند.
«اللّهُمَّ فَإِنَّا نَشْهَدُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَيَوْمَ حُلُولِ الطَّامَّةِ أَنَّهُ لَمْ يُذْنِبْ ذَنْباً، وَلَا أَتَى حُوباً، وَلَمْ يَرْتَكِبْ مَعْصِيَةً، وَلَمْ يُضَيِّعْ لَكَ طاعَةً»
«خدایا! ما در قیامت در روزی که حادثه بزرگ ظهور می‌کند، به نفع او شهادت می‌دهیم که هیچ گناهی انجام نداده، مرتکب هیچ خلاف و نافرمانی نشده و طاعتی نسبت به تو را ضایع نکرده است»
گواهی ما در قیامت
آنگاه که در قیامت به تک تک ما گفته می‌شود «اقْرَأْ كِتابَكَ»[3] «نامه عملت را بخوان»، هنگام مشاهده قصور و تقصیرهایی که در نامه اعمالمان ثبت شده، سه برخورد برایمان متصور است: یا می‌گوئیم خودم مقصرم، یا دیگران را مقصر معرفی می‌کنیم و یا تقصیرها را به امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه نسبت می‌دهیم.
در همه نادرستی‌های اعتقادی و عملی، تنها خودمان مقصریم، نه اجازه داریم تقصیری را متوجه مردم کنیم و نه از جانب امام معصوم علیه‌السلام بدانیم.
آخرت و قیامت، ادامه همین دنیاست، اگر در زندگی دنیائیمان غرق مشکلات شدیم و از حضرت حجّت شکایت کنیم و بگوئیم نسبت به ما توجه ندارد، لطف نمی‌کند، ما را از یاد برده و … در قیامت هم، همه تقصیرها را به گردن امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه می‌اندازیم.
اگر خطاب به حضرت بگوئیم :
پیش از اینت بیش از این اندیشه عشاق بود مهرورزی تو با ما شهره آفاق بود
و تصور کنیم مهرورزی امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه نسبت به ما کم شده، و او درها را بسته و ما را در سختی‌ها و گرفتاریها به حال خود رها کرده است، در روز محشر هم کم‌کاری‌ها و موانع را از ناحیه خود نمی‌بینیم و نقص‌‌‌ها و کاستی‌‌ها را به حضرت نسبت می‌دهیم.
دراین فراز دعا به خداوند عرض می‌کنیم: بارالها! در قیامت گواهی خواهم داد که امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه برای من و برای هیچ کس دیگر کم نگذاشته است، او لحظه‌ای از ما چشم برنداشته، لطفش را دریغ نکرده و درها را نبسته است.
همه محرومیت‌ها از جانب خود ما ایجاد شده است، هر گاه ما بی‌مهری کردیم، رابطه‌مان با حضرت قطع شد. هر زمان مشغول ظواهر دنیایی شده و از اماممان غافل گشتیم، از او دور ماندیم؛ مگر نه امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در زمینه اطاعت و مسؤلیت، ذره‌ای کوتاهی نکرده است.
خدایا ! تو او را همچون چوپان خلق قرار دادی، و او بدون کوچک‌ترین قصور و تقصیر، در نهایت شوق و شفقّت، داعی امّت بود.
- در مثنوی مولوی نقل شده است که: همه پیامبران، قبل از رسالتشان، چوپان بودند، از جمله موسی‌بن‌عمران؛ روزی موسی علیه‌السلام برّه‌ای را گم کرد، از صبح تا شب به دنبالش گشت تا بالاخره در اوج خستگی و در حالی که پاهایش از فرط راه رفتن تاول زده بود او را یافت، بدون هیچ عتابی، با نهایت محبّت بره را در آغوش کشید و نوازش کرد و …؛ از سوی خداوند ندا آمد، ای موسی! حال که تا این اندازه دلسوزی و شفقّت داری، تو را پیامبر قرار می‌دهم تا هادی خلق باشی و اگر با این برّه فراری برخورد تندی می‌کردی، هرگز برای پیامبری انتخاب نمی‌‌شدی.
گوسفندی از کلیم الله گریخت پای موسی آبله شد نعل ریخت
در پی او تا به شب در جست و جو وان رمه غایب شده از چشم او
گوسفند از ماندگی شد سست و ماند پس کلیم الله گرد از وی فشاند
کف همی مالید بر پشت و سرش می نواخت از مهر هم چون مادرش
نیم ذره طیرگی و خشم نی غیر مهر و رحم و آب چشم نی
گفت گیرم بر منت رحمی نبود طبع تو بر خود چرا ستم نمود
با ملایک گفت یزدان آن زمان که نبوت را نمی‌زیبد فلان
مصطفی فرمود خود که هر نبی کرد چوپانیش برنا یا صبی
بی شبانی کردن و آن امتحان حق ندادش پیشوایی جهان
خدای سبحان، امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه را چوپان خلق قرار داده است، او چوپانی است که در انجام مسؤلیتش کوچک‌ترین قصوری ندارد و هیچ طاعتی را ضایع نمی‌کند.
مگر می‌شود آن مهربان گم شده‌ای را بیابد و او را عتاب نماید؟! هر که را یافت آن قدر مورد مهر و عطوفت قرار میدهد تا دیگر از حریم او فاصله نگیرد و دوباره در بازار شلوغ دنیا گم نشود.
امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه همچون حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله جلوه رحمت واسعه خداوند است، همان گونه که در زیارت «ال یاسین» او را «رحمةُ اللهِ الواسِعَه» می‌خوانیم.
- نقل است که روزی گروهی از کفار را به محضر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله آورند، حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله آنها را بین اصحاب تقسیم کردند تا هر کدام با یکی از مسلمین همراه شود، هیچ کس کافری را که از همه نازیباتر و پرخورتر بود، انتخاب نکرد و پیامبر خودشان حاضر شدند او را به خانه بیاورند، هنگام شب برایش بستری انداختند تا بخوابد، همسر حضرت که از آن کافر خائف بود، در را بر رویش قفل کرد؛ نیمه شب فرد کافر می‌‌خواست برای قضاء حاجت بیرون رود که با در بسته مواجه شد و در نهایت محل خوابش را آلوده کرد.
صبح که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در را باز کردند، از فرط شرمندگی، بی‌درنگ فرار کرد و رفت، در نیمه راه یادش افتاد بت‌اش را در خانه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله جا گذاشته است و برای بردن بت برگشت؛ وقتی به خانه حضرت رسول رسید، مشاهده کرد که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با تبسم و بدون هیچ اکراهی مشغول شستن رختخواب او هستند، آنقدر تحت تأثیر قرار گرفت که همان جا شهادتین را بر زبان آورد و مسلمان شد.
امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه همچون جدّش پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نسبت به خلق نهایت محبّت و شفقت را دارد، حتی نسبت به خلق آلوده به معصیت.
او داعی الله‌ای است که با نهایت مهرورزی، هر روز ما را فرا می‌خواند. هر چقدر به دعوتش بی‌اعتنایی می‌کنیم، حاضر نمی‌شود نام ما را از فهرست مدعوّین حذف کند، هر روز صدایمان می‌کند و منتظر میماند تا روزی دعوتش را اجابت کنیم.
«اللّهُمَّ فَإِنَّا نَشْهَدُ» «خدایا! شهادت می‌دهیم امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در حق ما هیچ کوتاهی نکرده و هیچ یک از طاعات تو را ضایع ننموده است»
جلسه: جلسه 13
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه یس، آیات 60 و 61
[2] بحار الانوار، ج51 ، صفحه 652
[3] سوره مبارکه اسراء، آیه 14
