در كلاس امام زمان شناسی هدفی ارزشمند را دنبال می‌كنیم و می‌خواهیم جهالتمان را نسبت به ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه مرتفع سازیم.
از سوی دیگر معرفت نسبت به حضرت را بر خود واجب می‌دانیم و بر این باوریم كه به میزان شناختمان نسبت به امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه زندگی حقیقی داریم و از حیات طیبه برخورداریم، و به اندازه‌ای كه به اماممان جاهل باشیم از حیات حقیقی محرومیم.
در جهت شناخت حضرت حجّت نیازی به استدعای خالصانه و عاجزانه نیست، بلكه به مجرد مرتفع کردن موانع، تابش خورشید ولایت را در عرصه زندگیمان به وضوح احساس خواهیم کرد.
چه وجود مقدس ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه را بشناسیم و چه نشناسیم، به فرموده علی بن موسی الرضا علیه‌السلام: «أَشْفَقَ عَلَیهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِم»[1]«وجود امام علیه‌السلام همچون پدری مهربان و مادری دلسوز است» و نقش خاصش را در زندگی ما ایفا می‌كند.
اما با شناخت بیشتر موجبات قرب و نزدیكی ما به حضرت فراهم می‌شود و باورمان این است كه هر چقدر درخواست فرج كنیم، به واسطه این درخواست برای خود ما فرج صورت می‌گیرد و موانع ما برای پیوست مرتفع می‌گردد، اگر چه در كل عالم فرج واقع نشود.
***
«أَشْفَقَ عَلَیهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِم»[1]«وجود امام علیه‌السلام همچون پدری مهربان و مادری دلسوز است» و نقش خاصش را در زندگی ما ایفا می‌كند.
اما با شناخت بیشتر موجبات قرب و نزدیكی ما به حضرت فراهم می‌شود و باورمان این است كه هر چقدر درخواست فرج كنیم، به واسطه این درخواست برای خود ما فرج صورت می‌گیرد و موانع ما برای پیوست مرتفع می‌گردد، اگر چه در كل عالم فرج واقع نشود.
***
در دعایی[2] كه از لسان مبارك امام رضا علیه‌السلام نقل شده است، می‌خوانیم:
«اللّهُمَّ اسْلُكْ بِنا عَلَى یدَیهِ مِنْهاجَ الْهُدَى»
«خدایا ما را به دو دست آن بزرگوار به راه هدایت قرار بده»
از این عبارت علی بن موسی الرضا علیه‌السلام می‌آموزیم كه عشق بدون سلوك معنا ندارد، و عاشق حضرت یعنی سالك مسیر عبودیت و سلوك صحیح زمانی صورت می‌گیرد كه انسان همراه با جلال و جمال ولایتی امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه مسیر بندگی را طی كند، و الا سلوك او با افراط و تفریط مواجه می‌شود.
رهاورد رها کردن دستان امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه
در این جلسه با دو نمونه از افرادی آشنا می‌شویم كه در دوره‌‌ای از زندگیشان معتمد امام معصوم بودند و به عنوان شخصیت‌هائی كاملاً مقبول و موجه شناخته می‌شدند، امّا به خاطر افراط‌ها و تفریط‌هایشان یا از امامشان عقب ماندند یا پیشی گرفتند، و در نهایت به عاقبتی دردناك دچار شدند.
- محمدبن‌علی‌شلمغانی یكی از محدثین زمان امام هادی و امام حسن عسكری علیهما‌السلام است که در زمان غیبت صغری از معتمدین حسین بن روح (نایب خاص امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) بود، تا آنجا كه به عنوان نماینده خاص ایشان در بسطام منصوب شد.
شلمغانی فریب دنیا را خورد و در دام پول و مقام افتاد و از موقعیت‌اش سوء استفاده كرد و كارش به جائی رسید كه منكر حسین بن روح شد؛ امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه به نائبشان (حسین بن روح) نامه‌ای نوشتند و به او امر كردند به هر مجلسی می‌رود شلمغانی را لعن كند و او نیز چنین كرد.
با گذری در تاریخ و آشنایی با این گونه نمونه‌ها، با همه وجودمان به خدای سبحان پناه می‌بریم و عاجزانه از او درخواست می‌كنیم تا ما را به واسطه امام زمانمان سلوك دهد، در غیر این صورت یا از امام پیشی می‌گیریم و اهل افراط می‌شویم، یا دچار تفریط می‌گردیم و از امام عقب می‌مانیم.
- فردی به نام احمد بن هلال عبرتایی در زمره نزدیكان امام حسن عسكری علیه‌السلام است؛54 بار به حج مشرّف شد كه 20 مرتبه‌اش را پیاده رفته است؛ از وكلا و معتمدین امام عسكری علیه‌السلام به شمار می‌رفت و ناقل حدیث هم بود.
احمد بن هلال در دوره‌‌ای از زندگیش به انحراف كشیده شد، نائب اوّل را انكار كرد و رسماً دشمنی و عنادش را با امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه اعلام نمود، آن قدر صاحب اعتبار اجتماعی بود كه مردم به راحتی پذیرای خبر منحرف شدن او نبودند، بنابراین در نهایت، امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه توقیعی دادند و انحراف او را اعلام كردند، سپس دستور دادند او را بسوزانند و خاكسترش را به دریا بریزند.
گویا منحرفین از ولایت آنقدر خبیث می‌شوند كه حتی پس از مرگ، ذرّات وجودشان خطرآفرین و آسیب‌رسان است.
آری، در طول تاریخ، كسانی كه خود را از ولایت ولی الله مستغنی دانستند و دستشان را از دست امامشان رها كردند، در مسیر مستقیم نماندند و از اوج عزّت به حضیض ذلّت سقوط كردند.
بنابراین در دعای امام رضا علیه‌السلام این گونه طلب می‌كنیم:
«وَ الْمَحَجَّةَ الْعُظْمَى وَ الطَّرِیقَةَ الْوُسْطَى»
«خدایا! ما را در آن عظیم‌ترین راه و متعادل‌ترین طریق قرار ده»
عظیم‌ترین راه و متعادل‌ترین طریق، راهی كه هیچ كس در آن نمی‌ماند و همه افراد به مقصود و مطلوبشان واصل می‌شوند، از خدای سبحان می‌خواهیم تا ما را به دست مبارك امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه سیر دهد.
حقیقت سیر داشتن اقتضا می‌كند كه هر روز با روز قبلمان متفاوت باشیم، همان‌گونه كه وقتی شخصی در حال سیر و سفر است منزل‌گاه‌های متعدد را پشت‌سر می‌گذارد و در هر مرحله سفرش به مكانی جدید می‌رسد.
در صورتی سالكیم كه دائماً از مقامی به مقام دیگر واصل شویم، مرتباً بر فضائل و كمالاتمان بیفزائیم و در یك مرحله از سیرمان متوقف نشویم.
«الَّتِی یرْجِعُ إِلَیهَا الْغَالِی وَ یلْحَقُ بِهَا التَّالِی»
«(خدایا! ما را به دست امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در راهی سلوك ده) كه افراد اهل غلو به آن بر می‌گردند و كسانی كه عقب مانده‌اند به آن ملحق می‌شوند»
از روایات و ادعیه این‌گونه آموخته‌‌ایم كه باید فاصله بین خود و معصوم را برداریم، بنابراین است كه اگر می‌خواهیم به حضرات معصومین علیهم‌السلام نزدیك باشیم، باید در همان جاده‌‌‌ای كه امامم در حركت است قرار بگیریم، نه از او عقب بمانیم و نه پیشی بگیریم.
سلوك صحیح زمانی محقق می‌شود كه بین من و امامم فصلی نباشد.
در زیارات ائمه علیهم‌السلام آنها را مخاطب قرار می‌دهیم و می‌گوییم «السلام علیك…» و این امر نمادی از نزدیكی سالك به پیشوا و دلیل راه است.
«قَوِّنَا عَلَى طَاعَتِه»
«خدایا! ما را برای طاعت او تقویت فرما»
طاعت یعنی خدمت با رغبت.
از خدای سبحان درخواست می‌كنیم یاریمان كند تا برای امام زمانمان خدمتكار ضعیفی نباشیم. نمی‌خواهیم مولایمان به خاطر ناتوانی و ضعف‌های ما اذیت شود، اگر با ضعف كار كنیم، از عهده انجام وظایفمان بر نمی‌آییم و موجب آزار و رنجش آقایمان می‌شویم.
می‌خواهیم اهل خدمت با رغبت باشیم و در محضر حضرت مسؤلیت‌هایمان را به دور از فطور، سستی و كسالت انجام دهیم.
«ثَبِّتْنَا عَلَى مُشَایعَتِه»
«ما را در پیروی او ثابت قدم فرما»
مشایعت یعنی دنباله‌روی، همان طور كه هنگام بدرقه مهمان، پشت سرش می‌رویم و تا دم در مشایعتش می‌كنیم.
از خداوند درخواست می‌كنیم به گونه‌ای در مسیرمان پشت سر حضرت حجّت حركت كنیم كه مانعی بین ما و او فاصله نیندازد، چیزی غیر او ما را به خود مشغول نكند و هیچ سرزنشی ما را از مولایمان دور نسازد.
- «قَوِّنَا» «ثَبِّتْنَا» باب تفعیل است و نشان از تدریج دارد. سیر زندگی روزمره ما رو به ضعف است و در محضر حضرت رو به قوّت، زندگی ما در شرایط عادی رو به لغزش است و در محضر امام علیه‌السلام رو به تثبیت هستیم. تحت ولایت و عنایت ولی عصر، به تدریج «قوت» و «ثبوت» در زندگی ما پر رنگ‌تر می‌شود.
«وَامْنُنْ عَلَینا بِمُتابَعَتِهِ»
«خدایا! با تبعیت از امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه بر ما منّت بگذار»
«متابعت» از باب مفاعله است و به معنای امر طرفینی است.
اگر ما در محضر مولایمان ادب را رعایت كنیم، او هم ما را مورد عطوفت و محبت خاص‌اش قرار می‌دهد، اگر ما نظر حضرت را با جان و دل قبول كنیم و پذیرای امر او باشیم، او هم نظر ما را می‌پذیرد، اگر از امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه تبعیت كنیم او هم خواسته‌های ما را اجابت می‌كند و دست رد به سینه‌‌مان نمی‌زند، پس در صورتی می‌توانیم نزد امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه جایگاه خاصی داشته باشیم كه به طور خاص از او تبعیت كنیم.
«منّت» در اصل به معنای «قطع» است و در زبان عرب، «به نعمت بزرگ» اطلاق می‌شود، چرا كه وقتی در زندگی نعمتی بزرگ نصیبمان شود، گویا از نعمت‌های دیگر جدا می‌شویم، آن قدر این نعمت بزرگ به چشممان می‌آید كه نبود نعمت‌های دیگر برایمان اهمیتی ندارد.
نعمت بزرگ زندگی ما این است كه توفیق متابعت از حضرت بقیة الله الاعظم عجل‌الله‌تعالی‌فرجه نصیبمان شود.
امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در یكی از توقیعاتشان به شیخ مفید می‌فرمایند:
«أَنَّهُ مَنِ اتَّقَى رَبَّهُ مِنْ إِخْوَانِكَ فِی الدِّینِ وَ أَخْرَجَ مِمَّا عَلَیهِ إِلَى مُسْتَحِقِّیهِ كَانَ آمِناً مِنَ الْفِتْنَةِ الْمُبْطِلَةِ وَ مِحَنِهَا الْمُظْلِمَةِ الْمُضِلَّةِ وَ مَنْ بَخِلَ مِنْهُمْ بِمَا أَعَارَهُ اللَّهُ مِنْ نِعْمَتِهِ عَلَى مَنْ أَمَرَهُ بِصِلَتِهِ فَإِنَّهُ یكُونُ خَاسِراً بِذَلِكَ لِأُولَاهُ وَ آخِرَتِه»
«هر یك از برادران دینی تو كه تقوای پروردگارش را داشت و با امر او مخالفت نكرد، و از آنچه كه نسبت به مستحق‌ها بر عهده‌اش بود حقوق مالی‌اش را ادا كرد، از فتنه‌های دوره غیبت و آنچه موجب گمراهی و ضلالت می‌شود، مصون می‌ماند و اگر كسی بخل ورزید و از مالی كه خداوند به عاریه در اختیارش قرار داده بود، حقوق مالیه‌اش را پرداخت نكرد، و به كسانی كه خداوند دستور صله به ایشان را داده بود، صله نداد، تمام سرمایه‌اش را از دست داده و در دنیا و آخرت خاسر شده است.»
وقتی از خداوند درخواست می‌كنیم «وَامْنُنْ عَلَینا بِمُتابَعَتِهِ» و طالب تعبیت از حضرت می‌شویم در حقیقت می‌خواهیم مشمول منت بزرگ الهی شویم و با عمل به دستورات ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، از فتنه‌های آخر الزمان در امان بمانیم.
جلسه: جلسه 16
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] عيون أخبار الرضا عليه السلام، جلد۱، صفحه۲۱۲
[2] کلیات مفاتیح الجنان، دعای بعد از دعای عهد
