امام صادق علیه‌السلام در ذیل آیه 110سوره مبارکه کهف می‌فرمایند:
«فَمَنْ کانَ یرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یشْرِک بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً»
«پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند!»
منظور از عمل صالح، معرفة الامام است.[1]
برای اینکه زندگی‌هایمان با عمل صالح همراه باشد، در کلاس امام زمان شناسی، معرفت حضرت حجّت را طلب می‌کنیم تا بیش از پیش به شناخت امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه نائل شویم.
باور داریم که نوشیدن آب از سرچشمه با نوشیدن از جوی‌های بین راه بسیار متفاوت است؛ بنابراین برای کسب معرفت نسبت به امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، از کلام معصوم بهره می‌بریم تا شناختی کامل و بدون ابهام برایمان صورت گیرد.
اسلامی زیبا و چشمگیر
امیرالمؤمنین علیه‌السلام به نقل از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند:
«مَنْ أَحَبَّ أَنْ یلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدْ کمُلَ إِیمَانُهُ وَ حَسُنَ إِسْلَامُهُ فَلْیتَوَالَ الْحُجَّةَ بْنَ الْحَسَنِ الْمُنْتَظَر»[2]
«کسی که دوست دارد خداوند را ملاقات کند در حالی که ایمانش کامل و اسلامش نیکو باشد، باید صاحب الزمان را ولی خود قرار دهد.»
پس از خدای سبحان طلب می‌کنیم زیر لوای ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه جای گیریم تا با ولایت او، اعتقاداتمان کامل و اسلاممان زیبا و چشمگیر شود.
* * *
در بررسی دعای امام رضا علیه‌السلام (دعای بعد از دعای عهد)، به این فراز رسیدیم:
«وَ أَبِرْ بِهِ الْکافِرِینَ وَ جَمِیعَ الْمُلْحِدِینَ فِی مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا وَ سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا»
«خدایا! به واسطه امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه کافرین و جمع ملحدین بی‌دین را از تمام زمین، از مشرق و مغرب، خشکی و دریا، و دشت و کوه ریشه کن فرما»
با توجه به اینکه «و»، واو عطف تفسیری است، منظور از «کافرین»، همه کافرهای دنیا نیست؛ در این عبارت از دعا، تنها نابودی کفّاری را درخواست می‌کنیم که اهل الحاد هستند، ملحدینی که مغرضانه با دین و دیانت ستیز می‌کنند، و در زمان ظهور، پس از اتمام حجّت توسط امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه همچنان در موضع انکار خود باقی می‌مانند.
طبق روایات، امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه پس از ظهورشان، در سه مرحله دین را عرضه می‌کنند و برای مردم اقامه دلیل می‌نمایند، تا در همه عالم حقانیت اسلام اثبات شود؛ پس از این مراحل، و اتمام حجّت توسط امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، کسانی که همچنان ملحدانه و معاندانه در برابر ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه قد علم کنند و پذیرای دین نباشند، حق ادامه حیات را ندارند.
هنگام درخواست هلاکت برای کافرین و ملحدین، در حیطه‌ای وسیع دعا می‌کنیم: «فِی مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا و …» از خداوند می‌خواهیم هیچ منکر معاندی از تیغ حضرت در امان نماند و همه آنها از صحنه عالم محو شوند، زیرا وجود افراد ملحد آن قدر مفسده‌انگیز است که اگر اثری از آنها باقی بماند، گروه‌هایی را به خود جذب می‌کنند و مجدداً بستر مقابله با دین و نشر فساد در زمین را فراهم می‌نمایند.
- از مرحوم الهی طباطبایی(ره) آموختیم که ظهور امام‌زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه دو جنبه دارد؛
- ظهور اجتماعی حضرت است که روزی در دنیا تحقق می‌یابد و کل عالم مشمول این ظهور می‌شوند.
- ظهور انفرادی امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه است که می‌شود در وجود تک تک ما رخ دهد.
در حقیقت با عبارت «وَ أَبِرْ بِهِ الْکافِرِینَ وَ جَمِیعَ الْمُلْحِدِینَ..» از خدای سبحان طلب می‌کنیم تا حضرت در وجود ما هم جلوه‌گر شوند و هر انکاری که در صحیفه قلب و دلمان جای گرفته، محو کنند؛ انکار ربوبیت حضرت حق، قدرت حضرت حق، انکار لطف‌‌ها و احسان‌‌های خداوند و …
«فِی مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا» مشارق، نشانی از آغاز زندگی ماست، و مغارب، نشانی از پایانش. از خدای سبحان درخواست می‌کنیم نه در بدو امر زندگیمان انکاری باشد و نه در مراحل پایانی آن. خواهان آنیم که نور وجود امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه به گونهای بر عرصه حیاتمان بتابد که از ابتدا تا انتهای آن اثری از شک و تردید نباشد که به انکار و الحاد منتهی شود.
«وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا» «بَرِّ» اشاره به مادیات است و بحر، اشاره به معنویات.
از خدای سبحان تمّنا می‌کنیم امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه به گونهای در وجودمان جلوه‌گری کنند که در هیچ امر مادّی و معنوی دچار تردید نشویم تا هیچ زمینه انکاری برایمان بوجود نیاید.
می‌خواهیم در همه شئون مادی و معنوی زندگیمان، حق و اولیای حق را تصدیق کنیم و از لطف آنها غفلت نورزیم.
«لَا تَدَعَ مِنْهُمْ دَیاراً وَ لَا تُبْقِی لَهُمْ آثَاراً»
«پروردگارا! دیاری از کافران، و اثری از آثار ملحدان را در جهان باقی نگذار»
زمانی که وجود مقدّس حضرت در زندگی ما جلوه‌گر شود، تمامی آثار سوء اعتقادات نادرستمان را از بین می‌برند.
«اللَّهُمَّ طَهِّرْ مِنْهُمْ بِلادَكَ»
«خدایا! سرزمین‌هایت را از وجود آنها پاک گردان»
وجود منکرین، نجاست است، و هر نجاستی باید از بین برود.
ازاله نجاست با تطهیر آن فرق می‌کند. زمانی که محلّی آلوده به خون را با دستمال پاک می‌کنیم، نجاست را ازاله کرده‌ایم، ولی تطهیر صورت نگرفته، و اگر دست خیسی با آن محل تماس پیدا کند، نجس می‌شود. «تطهیر» وقتی انجام می‌شود که آن قسمت را با آب شستشو دهیم.
در مورد منکرین و ملحدین نیز این گونه است؛ قبل از ظهور امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در برخی از بلاد ازاله این گروه‌ها صورت می‌گیرد، ولی آثار کفر و انکارشان باقی است؛ با ظهور حضرت، نجاست ملحدین از همه جوامع مرتفع می‌شود و هیچ اثر سوئی از کفر کفّار در عالم باقی نمی‌ماند. امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه می‌آیند و تمام زمین را از لوث وجود منکرین پاک می‌کنند.
- مکان آلوده به معصیت، بر روح و قلب افراد اثر می‌گذارد؛ اگر بخواهیم در میکده و مرکز فساد و گناه عبادت کنیم و دعا بخوانیم، وصل و قربی را احساس نمی‌کنیم، زیرا مکان با ما همراه نیست.
امّا زمانی که حضرت حجّت ظهور کند، هر جا که قدم بگذارد، آن محّل از آلودگی‌ها پاک می‌شود؛ آن زمان، دیگر میکده مثل مسجد است و تمام آثار سوء آن تطهیر می‌گردد.
اگر وجود مقدّس ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در زمین وجود ما هم قدم نهد، آثار سوء معاصی‌مان از بین می‌رود، زیرا حضور او موجب تطهیر می‌شود.
زمانی که نور ولایت حضرت بر ما بتابد، ظلمت‌کده وجودمان را از همه کدورت‌ها پاک می‌کند. و پس از آن می‌توانیم حلاوت مناجات و عبادات را بچشیم و اهل وصل و وصال شویم.
«وَ اشْفِ مِنْهُمْ عِبَادَك»
«از هلاکت آنها، دلهای بندگان را شفابخش»
تا زمانی که محلدین در عرصه عالم حضور دارند، سینه مؤمنین بیمار است، هنگامی که اهل ایمان مشاهده می‌کنند کافران با چه قوت و قدرتی حقایق را انکار می‌کنند و به تبلیغ و ترویج افکارشان می‌پردازند، اذیت می‌شوند و قلبشان به درد می‌آید.
روزی که با ظهور امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه کفر و الحاد ریشه کن شود و زمین از لوث وجود منکرین پاک گردد، مؤمنین تشفی خاطر پیدا می‌کنند.
در وجود خودمان هم، اگر ذره‌ای انکار در اعماق دلمان جای داشته باشد، قلبمان را بیمار می‌کند. اگر به اندازه سر سوزنی از حقایق دینی را نپذیریم دردمند می‌شویم، اگر به طور کامل ربوبیت حضرت حق را قبول نداشته باشیم و دائماً چرا؟ چرا؟ کنیم و به مقدّراتش معترض باشیم، از صحّت کامل برخوردار نیستیم و نمی‌توانیم آرامش و آسایش حقیقی را درک کنیم.
با ظهور انفرادی امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه و جلوه‌گری‌اش در سرزمین وجودمان، هر چه انکار در عمق دلمان ریشه دوانده باشد از بین می‌رود و سینه‌هایمان شفا می‌یابد.
«وَ أَعِزَّ بِهِ الْمُؤْمِنِینَ»
«خدایا! به واسطه او، مؤمنین را عزیز گردان»
کلمه «عزیز» دارای معنای متعددی است که متناسب با هر یک از آنها، معنی عبارت دعا متفاوت می‌شود:
- «عزیز»: محترم
«خدایا به واسطه ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، احترام اهل ایمان را به آنها بازگردان»
امروز در گوشه و کنار جهان شاهدیم که انواع بی‌حرمتی‌ها را نسبت به شیعیان روا می‌دارند. روزی که امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه ظهور نماید، دوران ذّلت مؤمنین به پایان می‌رسد و روزگار عزّت و سرافرازی‌شان آغاز می‌شود.
- «عزیز»: نفوذ ناپذیر
«خدایا بوسیله حضرت حجت عجل‌الله‌تعالی‌فرجه مؤمنین را نفوذ ناپذیرگردان»
در این فرازها، از خدای سبحان درخواست می‌کنیم که به واسطه حضرت، نگذارد اهل ایمان تحت نفوذ دشمن قرار گیرند و از القائات آنها متأثر شوند.
دشمنان سعی می‌کنند با پخش اخبار دروغ و اعلام تهدیدهای مکرر، امور منفی را القا کنند و موجب تشویش و اضطراب ما شوند.
هر یک از ما به میزانی که با حجّت بن الحسن ارتباط داشته باشیم و زندگیمان را با نام و یاد او همراه کنیم، در برابر القائات بیگانگان نفوذناپذیر می‌شویم.
- «عزیز»: قیمتی و ارزشمند
زمانی که اهل ایمان به واسطه عنایات امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه ارزشمند شوند، قدر خود را می‌دانند و از امور ضد ارزش و پست فاصله می‌گیرند و در چشم خوبان عالم با قدر و قیمت جلوه می‌کنند.
- «عزیز»: نادرالوجود، کیمیا
طبق آیه 13 سوره مبارکه سبأ: «قَلیلٌ مِنْ عِبادِی الشَّکور»، بندگان شاکر خدا همان گروهی هستند که در دنیا کم‌اند و کمیاب.
خدایا! به واسطه ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه مؤمنین را در اوج قّله شکر قرار ده تا وجودشان کیمیا شود.
در وجود ما، نفس امّاره، نمادی از کفر و انکار است که از خداوند طلب می‌کنیم با دست ولایت مآبی امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه آن را نابود سازد. از سوی دیگر قلب، عقل و اعضاء و جوارح ما در حکم مؤمنین وجودمان هستند که دلداده حضرت حق‌اند؛ از خدای سبحان تمنّا می‌کنیم تا وجود مقدّس ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه به قلب و عقل ما جلوه‌گری کند تا وجودمان از عزّت، حرمت و قیمت خاصی برخوردار شود.
«وَأَحْی بِهِ سُنَنَ الْمُرْسَلِینَ وَدارِسَ حُكْمِ النَّبِیینَ»
«خدایا به واسطه امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه سنّت مرسلین و حکم پیامبران را که مندرس و کهنه شده است، احیا فرما»
گاه مشاهده می‌کنیم که در همین جامعه مسلمین، وقتی از احکام شریعت و تبعیت از سنّت سخن می‌گوئیم، گروهی فریاد مخالفت سر می‌دهند و ادعا می‌کنند که این امور دیگر قدیمی شده، تاریخ مصرفش گذشته و نمی‌تواند پاسخگوی نیازها و مسائل عصر حاضر باشد!؛ مَثل این افراد مانند مردم جاهلیت است که در برابر آیات قرآن موضع می‌گرفتند و می‌گفتند:
«اینها چیزى جز افسانه‌هاى پیشینیان نیست.»
اگر در جوامع اسلامی حکم و سنّت دینی، کهنه و قدیمی تلقی شود از صحنه زندگی افراد کنار رفته و به مرور زمان از بین می‌رود.
حقیقت این است که احکام شرع کهنه شدنی نیست، و اسلام، آئینی است برای همه عصرها و نسل‌ها.
زمانی که حضرت حجّت ظهور فرماید، تمامی روش‌های پیامبران و احکام مندرس شده آنها را احیاء می‌نماید.
در صحنه زندگی هم، به میزانی که تحت ولایت امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه باشیم، قرآن و سنّت برایمان نو و قابل تمسک است. امّا اگر از حضور حضرت در وجودمان محروم باشیم، حق و حقیقت از صحنه زندگیمان کنار می‌رود و احکام الهی برایمان بی‌روح و مرده جلوه می‌کند.
به میزانی که پیوستمان با امام عجل‌الله‌تعالی‌فرجه شدیدتر باشد، دین در زندگیمان جلوه‌گر تر است، و هر چقدر پیوستمان با حضرت ضعیف‌تر گردد، دین در زندگیمان محو‌‌تر خواهد بود.
این فراز دعا پیامی نوید بخش دارد و آن، اینکه اگر در دوره حیاتمان برای انجام برخی از امور دینی توفیق داشتیم و حال، از آنها محرومیم، اگر در گذشته، زندگیمان با ادب، صداقت، صبر، شکر و … آمیخته بوده و حال، اینها از وجودمان محو شده است، می‌توانیم به ساحت مقدّس صاحب الامر عرض نیاز کنیم و از حضرت بخواهیم با دست ولایت مآبی خود، درونمان را باز سازی کرده و هر آنچه از دست داده‌ایم برایمان احیا نماید.
جلسه: جلسه 11
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
1] مکيال المکارم، ج 1، صفحه 425
[2] بحار الأنوار( ط- بيروت)، ج27، ص 108
[3] سوره مبارکه مومنین، آیه 83
