در عالم ظاهر باید برای تشرف به حرم حضرات معصومین علیهم‌السلام طاهر بود و تاکید شده که با غسل و وضو وارد شوید، برای قدم نهادن در وادی معرفت و شناخت نیز دل باید تطهیر شود. همان گونه که قرآن صامت طهارت لازم دارد، برای درک قرآن ناطق نیز باید از طهارت برخوردار بود به همین منظور از خود مولی کمک می‌گیریم تا تطهیر دل ما را به عهده گیرند تا دل از عمران و آبادی خاصی برخوردار شود.
ضرورت شناخت پدران معنوی
به نظر می‌رسد ما باید نسبت به شناخت اجمالی حضرت همّت کنیم که در این مجال از طریق چند آیه و روایت ثابت می‌کنیم شناخت امیرالمومنین علیه‌السلام در شمار واجبات و ضروریات ماست.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند:
«حَقُ عَلِيٍ عَلَى الْأُمَّةِ كَحَقِّ الْوَالِدِ عَلَى الْوَلَد»[1]
«حق علی بر اين امّت مثل حق پدر بر فرزندش است»
«أَنَا وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ» [2]
«من و علی دو پدر این امّت هستیم»
آنکس که باور دارد امیرالمؤمنین علیه‌السلام پدر امت است باید نسبت به شناخت این پدر تلاش لازم را داشته باشد، پدر جسمانی در وجود خاکی انسان تاثیر دارد و وجود مقدس پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و امیرالمومنین علیه‌السلام در وجود روحانی ما اثر دارند از این رو شناخت حضرت ضرورت بیشتری پیدا می‌کند.
مقدم شدن در خیرات و برکات
امام حسن عسگری علیه السلام فرمودند:
«مَنْ آثَرَ طَاعَةَ أَبَوَيْ دِينِهِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ عَلَى طَاعَةِ أَبَوَيْ نَسَبِهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَأُوثِرَنَّكَ كَمَا آثَرْتَنِي وَ لَأُشَرِّفَنَّكَ بِحَضْرَةِ أَبَوَيْ دِينِكَ كَمَا شَرَّفْتَ نَفْسَكَ بِإِيثَارِ حُبِّهِمَا عَلَى حُبِّ أَبَوَيْ نَفْسِكَ»[3]
«کسی که مقدّم دارد طاعت و پیروی حضرت محمّد و امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما را بر پیروی از پدر و مادر جسمانی خود، خداوند متعال به او خطاب می‌نماید: همان گونه که دستورات مرا بر هر چیزی مقدّم داشتی، تو را در خیرات و برکات مقدّم می‌دارم و تو را همنشین پدر و مادر دینی یعنی حضرت رسول و امام علی علیهم السّلام می‌گردانم، همان گونه که علاقه و محبّت عملی و اعتقادی خود را نسبت به آن‌ها بر هر چیزی مقدّم داشتی.»
از این روایت در می‌یابیم:
- ظاهراً اطاعت امیرالمؤمنین علیه‌السلام صورت می‌پذیرد اما باطناً اطاعت خدای سبحان است.
- ثمره و جایزه مقدم داشتن محبت پدران دینی تشرف و حضور دائمی است.
- محبت شناخت می‌آورد همانطور که معرفت محبت را افزون می‌کند.
لازمه پذیرش بندگی
امام رضا علیه‌السلام فرمودند:
«أَ مَا يَكْرَهُ أَحَدُكُمْ أَنْ يُنْفَى عَنْ أَبِيهِ وَ أُمِّهِ اللَّذَيْنِ وَلَدَاهُ قَالُوا بَلَى قَالَ فَلْيَجْتَهِدْ أَنْ لَا يُنْفَى عَنْ أَبِيهِ وَ أُمِّهِ اللَّذَيْنِ هُمَا أَبَوَاهُ أَفْضَلَ مِنْ أَبَوَيْ نَفْسِه»[4]
«مگر ناراحت نمى‌شود اگر كسى را از پدر و مادر نژاديش نفى نمايند، عرض كردند: چرا، فرمود: پس سعى كنيد كه شما را از دو پدرى كه افضل از پدر و مادر نژادى هستند نفى ننمايند.»
ممکن است این سوال پیش آید که اگر اکرام امیرالمؤمنین علیه‌السلام بیشتر از پدر نسبی نباشد و یا اگر این اکرام هم طراز و یا پایین‌تر از پدر نژادی باشد، آیا مجازاتی برای فرد در نظر گرفته می‌شود؟
شاید در جواب این دو سوال بتوان گفت رفعت مقام امیرالمؤمنین علیه‌السلام به میزانی است که پذیرش همه عبادات و در حقیقت پذیرش بندگی انسان وابسته به پذیرش ولایت ایشان است.
پایه و اساس اعمال عبادی
امام علی‌النقى عليه‌السّلام فرمودند:
«مَنْ لَمْ يَكُنْ وَالِدَا دِينِهِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ ع أَكْرَمَ عَلَيْهِ- مِنْ وَالِدَيْ نَسَبِهِ، فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي حِلٍّ وَ لَا حَرَامٍ، وَ لَا كَثِيرٍ وَ لَا قَلِيلٍ»[5]
«هر كس پدر و مادر دينى او گرامى‌تر از پدر و مادر نژاديش نباشد از دين خدا بهره‌اى نبرده نه حلال و حرام، نه كم و نه زياد.»
بایدها و نبایدهای زندگی همه به واسطه پدران دینی تعیین می‌شود و حکایت چنان است که هر حلال و حرامی را ایشان تعیین می‌کنند اما قبل از پایبندی به حلال و حرام که باید و نباید عملی است باید پذیرش و عدم پذیرش را معلوم ساخت، زیرا اعتقاد به ولایت پایه و اساس هر عمل عبادی است.
روایت می‌گوید: اگر کرامت پدر دینی بالاتر از پدر و مادر نسبی نباشد پایبندی به حلال و حرام برای شما سودی نخواهد بخشید زیرا همچنان که گفته شد اساس و بنیان اعمال عبادی، اعتقادات است که در راس آن بعد از پذیرش توحید پذیرش مقام ولایت است.
سزاوارترين والدین
امام صادق علیه‌السلام فرمودند:
«إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ أَحَدُ الْوَالِدَيْنِ وَ عَلِيٌ الْآخَرُ فَقُلْتُ أَيْنَ مَوْضِعُ ذَلِكَ فِي كِتَابِ اللَّهِ قَالَ قَرَأَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً»[6]
«از والدین انسان یکی پیامبر و دیگری امیرالمومنین علیهماالسلام است، به حضرت گفتم: موضع این مطلب را از قرآن به من بگویید، حضرت فرمودند: «قَرَأَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً» یعنی نسبت به پیامبر و امیرالمؤمنین علیهماالسلام ایجاد حسن کنید.»
امام باقر علیه‌السلام در روایت دیگر «بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً» را توضیح داده و می‌فرمایند:
«قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ «وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً» قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَفْضَلُ وَالِدَيْكُمْ وَ أَحَقُّهُمَا لِشُكْرِكُمْ مُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ»[7]
«پيامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در مورد آیه «وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً» فرمود: بهترين و سزاوارترين پدر و مادر شما به سپاسگزارى محمّد و على عليهما‌السّلام هستند.»
بالاترین میزان سپاس را باید از دو پدر دینی خود داشته باشید زیرا ایشان بالاترین والدین هستند.
تاریخ جلسه؛ 1382.7.7 ـ جلسه 1
این جلسه ادامه دارد…
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج36، ص11
[2] بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج36، ص9
[3] بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج36، ص10
[4] بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج36، ص10
[5] بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج36، ص10
[6] بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج36، ص8
[7] بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج23، ص259
