ملائک، دعاگوی محبین علی علیه‌السلام
معرفی‌هایی که از لسان معصومین علیهم‌السلام برای ما صورت می‌گیرد به اندازه‌ی ظرفیت و توان ما است و زیارت، معرفی حضرات معصومین است و به میزانی که معرفت بیشتر باشد میزان شناخت بیشتر می‌شود.
پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند: [1]
«يَا أَبَا ذَرٍّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ عَلَى كُلِّ رُكْنٍ مِنْ أَرْكَانِ عَرْشِهِ سَبْعِينَ أَلْفَ مَلَكٍ لَيْسَ لَهُمْ تَسْبِيحٌ وَ لَا عِبَادَةٌ إِلَّا الدُّعَاءُ لِعَلِيٍّ وَ شِيعَتِهِ وَ الدُّعَاءُ عَلَى أَعْدَائِه»
«اباذر! خدای سبحان در هر پایه‌ای از پایه‌های عرش، هفتاد هزار ملک قرار داده است که دائم دعاگوی امیرالمؤمنین علیه‌السلام و شیعیان او هستند و بر دشمنان علی علیه‌السلام نفرین می‌کنند.»
«شیعه کسی است که از زیادی گِل معصوم سرشته شده و محب، به میزان تبعیت از او شیعه محسوب می‌شود.»[2]
در ادامه روایت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند: «هنگامی که به معراج رفتم، آسمان دنیا را مشاهده کردم که مَلَکی اذان گفت و در همین اثنا جبرئیل نزد من آمد و گفت: هفتاد صف مَلَک که فاصله‌ی آن بین مشرق و مغرب است و تعداد آنها را فقط خداوند می‌داند، می‌خواهند پشت سر تو اقامه نماز کنند، پس از نماز یک گروه از ملائک نزد من آمدند سلام کردند و گفتند: «حاجتی داریم» گفتم: «حاجت شما چیست؟» گفتند: «هنگامی که به زمین بازگشتی سلام ما را به علی برسان و به او اعلام کن که ما مشتاق دیدار او هستیم» به آنها گفتم: «آیا شما آنگونه که شایسته است ما را می‌شناسید؟» گفتند: «چطور نشناسیم؟! شما اولین مخلوقات بودید؛ هنگامی که شما تکبیر گفتید ما هم تکبیر گفتیم و خدا ما را نزد شما فرود آورد.»
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند: «جبرئیل مرا به آسمان دوم برد. ملائکه مستقر در آنجا نیز، همان سخنان ملائکه آسمان اول را گفتند و هر یک با عناوین خاصی ما را می‌شناختند و می‌خواستند سلام آنها را به علی علیه‌السلام ابلاغ کنم؛ در آسمان سوم و چهارم … نیز همین امر تکرار شد.
هنگامی که به آسمان هفتم رسیدم ملائکه را در حالی مشاهده کردم که از خدای خویش بابت تحقق وعده‌هایش سپاسگزاری می‌کردند. از آنها پرسیدم: «خدا به شما چه وعده‌ای داده بود؟» گفتند: «یا رسول الله! به جهت محبت و ارادتی که به شما داشتیم آرزومند دیدارتان بودیم و خداوند سبحان به ما وعده‌ی این دیدار را داده بود و اکنون که این وعده را محقق شده یافتیم شاکر خدای سبحانیم. اما در مورد امیرالمؤمنین به خدا شکایت کردیم که مشتاق دیدار او هستیم، و خدای سبحان ملکی را با چهره علی علیه‌السلام در زیر عرش خود آفرید و ما هر زمان مشتاق دیدار روی علی علیه‌السلام هستیم، اجازه دیدار آن ملک را دریافت می‌کنیم. اما این دیدار برای ما کافی نیست، تو سلام و عرض ارادت ما را به علی علیه‌السلام ابلاغ کن.»
با درایت در روایت در می‌یابیم؛ هر اطاعت و عبادتی از ما صادر می‌شود تحت ولایت علی علیه‌السلام است.
ملائک یقین دارند سلامی که از جانب آنها توسط پیامبر به حضرت علی علیه‌السلام ابلاغ می‌شود، شفاعت و سلامت ابدی را نصیب آنها خواهد کرد.
ملازمت دائمی جبرئیل با امیرالمؤمنین علیه‌السلام
روایتی در ذیل آیه «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْكيناً وَ يَتيماً وَ أَسيرا»[3] آمده است:[4]
سائلی که به درب خانه‌ی حضرت علی علیه‌السلام مراجعه کرد، جبرئیل بود. او فقیر و یتیم و اسیر محبت علی علیه‌السلام است. جبرئیل از خدای سبحان اذن خواست تا شبی به در خانه‌ی علی علیه‌السلام برود و اعلام کند اسیر محبت اوست و یتیمی است که طالب کفالت علی علیه‌السلام است. جبرئیل، ملک مقرب و خدمت‌گذار امیرالمؤمنین علیه‌السلام است .
امام خمینی (ره ) در آداب الصّلاة فرمودند: «چهار ملک، حمله عرش هستند: جبرئیل، عزرائیل، اسرافیل و میکائیل. میکائیل ملک موکل رزق، عزرائیل ملک موکل مرگ، اسرافیل ملک موکل حیات و جبرئیل ملک موکل علم. و هر کس علمی نصیب او می‌شود ارتباطی با جبرئیل دارد و از طریق جبرئیل علم نصیب او می‌شود.»
در روایتی دیگر می‌خوانیم: از موسی بن جعفر علیه‌السلام سوال شد:
«یابن رسول الله! لِمَ سُمِّیَ امیرُالمومنین؟» [5] چرا امیرالمومنین را امیرالمومنین نامیده‌اند؟
حضرت می‌فرمایند: «زیرا او به مومنين خوراک علم و معرفت می‌رساند.» آیا نشنیدی در قرآن آمده است «وَ نَمِيرُ أَهْلَنا»«(برادران یوسف) گفتند: ما خوار و بار براى خاندان خود مىآوريم».
جبرئیل خادم امیرالمؤمنین علیه‌السلام است و از طرفی، تغذیه علمی و معرفتی مومنین از ناحیه وجود مقدس امیرالمؤمنین علیه‌السلام است، بنابراین جبرئیلِ امین واسطه فیض این رزق معرفتی است.
جبرئیل فقیر و یتیم و اسیر علی علیه‌السلام است و خود، طالب این مقامات از خدای سبحان بود. او تنها خادم مقرب علی نیست بلکه در مواجهه با امیرالمؤمنین علیه‌السلام عناوین مختلفی دارد: گاهی مسکین، گاه فقیر و یتیم او، گاه اسیر و گاه شاگرد علی علیه‌السلام است.
در روایت دیگری آمده است: جبرئیل، امیرالمؤمنین را بسیار اکرام می‌کرد، پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله علت را جویا شدند! جبرئیل پاسخ داد: او آموزگار من است. هنگامی که خدای سبحان مرا آفرید از من سؤال کرد: تو که هستی و من که هستم؟ و من قادر به پاسخگویی نبودم تا اینکه علی علیه‌السلام نزد من آمد و به من آموزش داد: خود را در مقابل خدا حقیر بدان! و خدا را کبیر معرفی کن.
محبین علی علیه‌السلام در عالم در صفی قرار دارند که پیشگام آن جبرئیل است. و در این صف همه بزرگان عالم حضور دارند. قرار گرفتن در چنین صفی موجب شادی و سرور است، بایستی شباهتی میان ما و این افراد وجود داشته باشد. ملائکه، اهل عمل دائمی‌اند ما نیز باید چنان تحت تأثیر ولایت قرار گیریم تا موجودی هم سنخ ملائک شویم و شایستگی قرار گرفتن در زمره ملائک و محبین علی علیه‌السلام را بیابیم.
تاریخ جلسه؛ 1382.7.28 ـ جلسه 4
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] تأويل الآيات الظاهرة في فضائل العترة الطاهرة، ص831- بحار الأنوار( ط- بيروت)، ج40، ص55
[2] بحر المعارف عبد الصمد همدانی ج 3 به نقل از کتاب تاویل الآیات
[3] سوره مبارکه انسان، آیه 8 ترجمه «و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند، به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» می‌دهند!»
[4] جلد 39 بحارص 831 تا ص 834
[5] أصول الكافي، ترجمه مصطفوى، ج2، ص: 276
