یكی از راه‌های شناخت و درك درست مسائل، شناسایی نقطه مقابل و ضد موضوع است.
از آنجا كه در عالم، شیطان نیرویی است كه در مقابل خداوند سبحان قرار دارد، شناخت عمیق آن نه تنها باعث می‌شود از او فاصله بگیریم، بلكه منجر به شناخت دقیق‌تر و بهتر خداوند می‌شود.
عملكرد شیطان
انساء
از ماده نسی می‌باشد. به معنی آن چیزی که موجب فراموش شدن است. از جمله كارهای شیطان این است كه موجب می‌شود فرد خدا را از یاد ببرد.
«اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ»[1]
«شیطان بر فرد غالب می‌شود و كاری می‌كند كه خدا را فراموش كند.»
فطرت انسان خداجوست، ولی شیطان با پررنگ جلوه دادن مسائل دیگری، ابتدا یاد خدا را در برابر انسان كم‌رنگ می‌كند و سپس آهسته آهسته موجب می‌شود كه انسان پروردگار خویش را فراموش كند. این عملكرد شیطان گام به گام است و ابتدا از تضعیف یاد خدا در خاطر بنده شروع كرده و سپس موجب فراموشی كامل می‌شود.
برای درک بهتر مطلب، آیه چهل و دوم سوره یوسف را می‌نگریم:
«وَقَالَ لِلَّذِی ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْنِی عِنْدَ رَبِّكَ فَأَنْسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِی السِّجْنِ بِضْعَ سِنِینَ».
«یوسف به یکی از زندانیان که به ظنّش آزاد و رها می‌شد. فرمود: به دربار عزیز رسیدی به عزیز بگو من بی‌گناهم و مرا یادآوری کن ولی شیطان نام و یاد یوسف را از یاد آن زندانی گرفت و یوسف چندین سال در زندان ماند. »
خداوند سبحان استفاده شیطان از این روش را برای دور كردن حضرت یوسف از یاد خدا مطرح می‌سازد و این طور بیان می‌دارد كه: سفارش حضرت به فرد زندانی، نشان از این دارد كه یوسف لحظه‌ای از یاد خدا غافل شد و به قدرتی غیر از خدا جهت خلاصی خود تمسّک جست.
بدین ترتیب فراموشی یاد خدا یعنی توسل به غیر خدا. یعنی بردن خواهش نزد دیگران و غفلت از بی‌نیاز مطلق. در چنین شرایطی است كه خداوند سبحان از سر لطف و به جهت تأدیب، بنده ناسی را جریمه می‌كند. هفت سال ادامه اسارتِ حضرت یوسف، نتیجه لحظه‌ای غفلت ایشان از یاد خدا بود.
گاهی اوقات از دست رفتن آنچه قرار بر انجام آن داشتیم، مثل ترك عملی مستحب، فوت عملی واجب و یا عدمِ توفیق در انجام یك عمل خیر، مصداق جریمه‌های خداوند سبحان در برابر غفلت‌های ما و فراموشی خداوند سبحان می‌باشد.
در شرح حال حضرت داوود نیز چنین آمده است كه:
ایشان ابتدا در مناجات خود می‌فرمودند: خداوندا! بر خطاكاران مبخش، تا اینكه زمانی ترك اولایی از ایشان صادر شد، ندا آمد كه این ترك اولی برای تو همراه با خیر و بركت بود، چرا كه تا كنون شاهانه مناجات می‌كردی و خطاكاران را لایق بخشش الهی نمی‌دانستی، ولی اكنون كه خود نیز دچار لغزش شدی، بنده‌وار به درگاه الهی دست به دعا بر می‌داری و طلب عفو همه خطاكاران را داری كه شاید همراه آنها تو نیز آمرزیده شوی.
آنگاه كه به سبب غفلت، عبادتی را از دست می‌دهیم و سپس دچار اندوه می‌شویم، در می‌یابیم كه در اعمال خود توجه لازم را نداشته‌ایم. سپس درکِ این امر موجب وصل بیشتر خواهد شد. عدم توجه به مسبب الاسباب و تمسك به اسباب و خواهش از غیر خدا همان غفلتی است كه به وسیله شیطان صورت می‌گیرد. بنابراین بنده جهت رهایی از دام غفلت باید مدام ذاكر باشد و بداند آنجا كه ذاكر نیست پس غافل است. حالتی میان این دو وجود ندارد. گاه ذكر و یاد خدا در قالبِ نماز است «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي».[2]
یكی از بزرگان اثر غفلت در انسان را مانند تاثیر آتشی گداخته در خرمنی از كاه می‌داند كه همه چیز را نابود می‌كند. غفلت موجب تاریكی است و تا وارد نور و روشنایی نشویم به قبح و ظلمت و تیرگی آن پی نخواهیم برد. در زمینه میزانِ ذكر و یاد خداوند بایستی خود را با بزرگان و علما مرتبط سازیم. زیرا آنگاه که میزان ذكر خود را با ذکر آنها مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم، غفلت و ظلمت ما این کاستی‌ها را پدید آورده است.
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
این مبحث ادامه دارد…
[1] سوره مبارکه مجادله، آیه ١۹
[2] سوره مبارکه طه، آیه 14
قسمت 9 شیطان شناسی از واتس آپ
