وعده امام رضا علیه‌السلام به زائر خود
امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید:
«فَمَنْ زَارَنِي فِي غُرْبَتِي وَجَبَتْ لَهُ زِيَارَتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ» [1]
«کسی که در غربتم مرا زيارت کند، روز قيامت زيارت او بر من واجب می‌شود»
در روایت وعده حضرت مربوط به صحنه قیامت است چه رسد به بهشت.
جایگاه زائر امام رضا (ع) بین زائرین تمام معصومین (ع)
امام رضا علیه السلام می‌فرماید:
«انَّ زُوَّارَ قَبْرِي أکرم الْوُفُودِ عَلِيُّ اللَّهُ عزوجل يَوْمَ الْقِيَامَةِ»[2]
«زائرین من گرامیترين کسانی خواهند بود که روز قيامت بر خداوند عزّو جلّ وارد میشوند.»
همه‌ی زائرین حضرات معصومین، در قیامت از امتیاز و ویژگی خاصی بهره‌مند خواهند بود اما رتبه اکرام زوّار حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام نزد خداوند سبحان از همه بالاتر بوده و برترین جایگاه به آنان اختصاص داده می‌شود.
پاداش دو رکعت نماز در حرم امام رضا علیه‌السلام
امام رضا عليه‌السلام در باره فضيلت نماز در حرم شريف خود می‌فرمايند:
«لَا يُصَلِّی أَحَدُ مِنْكُمْ عِنْدَ قَبْرِي رَكْعَتَيْنِ الَّا اسْتَحَقَّ الْمَغْفِرَةَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلٍ يَوْمَ يَلْقَاهُ»[3]
اگر کسی در حرم من دو رکعت نماز بخواند استحقاق مغفرت خداوند عزوجل را پیدا می‌کند، گویا زائر با نماز خواندن در حرم مقدس حضرت، چنان ارتقایی پیدا نموده که خود به خود استحقاق مغفوریت نصیبش می‌شود.
فضل جزیل برای عزم دیدار
امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید:
«فَمَنْ شَدَّ رَحْلَهُ الي زِيَارَتِي أَسْتَجِيبَ دُعَاؤُهُ وَ غَفَرَ لَهُ ذَنْبَهُ»[4]
«هر کس که بار سفر برای زيارت من بر بندد، دعايش مستجاب شده و گناهش مورد آمرزش واقع می‌گردد.»
یعنی از هنگامی که زائر عزم جدّی برای زیارت نمود و لو هنوز زائر نشده و زیارت او محقق نگردیده دعای او مستجاب و گناهانش بخشیده می‌شود؛ دعای مستجاب او می‌تواند در حق خود و یا غیر باشد که هنوز به فعلیت در نیامده است.
زائر امام رضا علیه‌السلام مانند شهدای بدر
حضرت موسی‌بن‌جعفر علیه‌السلام در بین افرادی که اطراف ایشان بودند اشاره به فرزندشان علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام نموده و فرمودند:
«إِنَ ابْنِي هَذَا يَمُوتُ فِي أَرْضِ غُرْبَةٍ فَمَنْ زَارَهُ مُسَلِّماً لِأَمْرِهِ عَارِفاً بِحَقِّهِ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ كَشُهَدَاءِ بَدْرٍ»[5]
این فرزندم در سرزمین غریب جان می‌سپارد، اگر کسی او را زیارت کند در حالی که تسلیم امر ولایت او باشد (یعنی ولایت او را بر خود حاکم و جاری و نافذ دانسته) و جایگاه او را در زندگی خویش بشناسد، نزد خدای سبحان مانند شهدای بدر می باشد.
علو و قداست جایگاه شهدای بدر بر کسی مخفی نیست بدلیل آنکه آنان در صدر اسلام با وجود تعداد اندک در مقابل ازدیاد دشمن وارد جنگ شده و از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و شریعت اسلام حمایت نمودند؛ ایشان در بین همه شهدا موقعیت ویژه‌ای را نزد خدای سبحان دارا می باشند. «فی مقعد صدق عند ملیکٍ مقتدر» و جایگاهشان قابل توصیف نیست.
حال به فرموده حضرت موسی‌بن‌جعفر علیه‌السلام کسی که زائر حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام شده و ولایت ایشان را پذیرفته و تسلیم امر حضرت بوده و اعتراضی به تدابیر حکیمانه حضرت نداشته باشد نزد خدای سبحان از مقام شهدای بدر بهره‌مند است؛ چنین فردی انگیزه‌اش از زیارت، تنها عرض ادب و ارادت و سر سپردگی در محضر حضرت می‌باشد، نه آنکه اگر به حاجت خود نرسید زبان به شکایت و اعتراض گشوده و راه قهر در پیش گیرد.
از كوی تو بيرون نشود
پای خيالم
نكند فرق به حالم ….
چه برانی،
چه بخوانی…
چه به اوجم برسانی
چه به خاكم بكشانی…
نه من آنم كه برنجم
نه تو آنی كه برانی..
نه من آنم كه ز فيض نگهت چشم بپوشم
نه تو آنی كه گدا را ننوازی به نگاهی
در اگر باز نگردد…
نروم باز به جايی
پشت ديوار نشينم چو گدا بر سر راهی
كس به غير از تو نخواهم
چه بخواهی چه نخواهی
باز كن در كه جز اين خانه مرا نيست پناهی[6]
زیارت امام رضا علیه‌السلام مطابق زیارت خدای سبحان در عرش
حضرت موسی بن جعفر علیه‌السلام می‌فرماید:
«مَنْ زَارَ قَبْرَ وَلَدِي عَلِيٍ كَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ كَسَبْعِينَ حَجَّةً مَبْرُورَةً». قَالَ: قُلْتُ: سَبْعِينَ حَجَّةً؟! قَالَ: «نَعَمْ، وَ سَبْعِينَ أَلْفَ حَجَّةٍ». قَالَ: قُلْتُ: سَبْعِينَ أَلْفَ حَجَّةٍ؟! قَالَ: «رُبَ حَجَّةٍ لَاتُقْبَلُ؛ مَنْ زَارَهُ وَ بَاتَ عِنْدَهُ لَيْلَةً، كَانَ كَمَنْ زَارَ اللَّهَ فِي عَرْشِهِ».فَقُلْتُ: كَمَنْ زَارَ اللَّهَ فِي عَرْشِهِ؟ قَالَ: «نَعَمْ، إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ، كَانَ عَلى عَرْشِ الرَّحْمنِ أَرْبَعَةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ، وَ أَرْبَعَةٌ مِنَ الْآخِرِينَ؛ فَأَمَّا الْأَرْبَعَةُ الَّذِينَ هُمْ مِنَ الْأَوَّلِينَ، فَنُوحٌ وَ إِبْرَاهِيمُ وَ مُوسى وَ عِيسى عَلَيْهِمُ السَّلَامُ؛ وَ أَمَّا الْأَرْبَعَةُمِنَ الْآخِرِينَ فَمُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ عَلَيْهِمُ السَّلَامُ، ثُمَّ يُمَدُّ الْمِضْمَارُ، فَيَقْعُدُ مَعَنَا مَنْ زَار قُبُورَ الْأَئِمَّةِ، إِلَّا أَنَّ أَعْلَاهُمْ دَرَجَةً وَ أَقْرَبَهُمْ حَبْوَة، زُوَّارُ قَبْرِ وَلَدِي عَلِيٍ عَلَيْهِ السَّلَامُ»[7]
حضرت موسی بن جعفر علیه‌السلام ابتدا پاداش زیارت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام را به اندازه هفت حج مبرور بیان می‌فرمایند و راوی از این امر تعجب می‌کند و حضرت قیمت پاداش را مانند هفتاد حج مبرور بلکه تا هفتصد و هفتاد هزار حج مبرور ذکر می‌فرمایند و در ادامه هنگامی که راوی از این پاداش متحیر و حیران می‌گردد می‌فرمایند اگر کسی او را زیارت کند و یک شب نزد او بیتوته داشته باشد گویا خود خداوند سبحان را در عرش زیارت کرده است؛
سپس در ادامه می فرمایند: روز قیامت در عرش خدا، چهار نفر از اولین و چهار نفر از آخرین حضور دارند. چهار نفر از اولین، نوح و موسی و ابراهیم و عیسی بوده و چهار نفر از آخرین، وجود مقدس پیامبر خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله و وجود مقدس امیرالمومنین علیه‌السلام و امام حسن علیه‌السلام و اباعبدالله الحسین علیه‌السلام می‌باشند، سپس بساطی پهن کنند و زائرین قبور ائمه با ما بنشینند و بالاترین زوّار از حیث درجه و نزدیکترین آنها از جهت جایگاه، زوّار قبر فرزندم رضا علیه‌السلام است؛ آنان بیشترین عطیه و بهترین پوشش را در آن جایگاه دارند.
امامی که خود را بدهکار امّت می‌کند
امام رضا علیه السلام می‌فرماید:
«مَن زارَنِی عَلَى بُعدِ دارِي، أتَيتُهُ يَومَ القِيامَةِ في ثلاثِ مَواطِنَ حتّى اُخَلِّصَهُ مِن أهوالِها : إذا تَطايَرَتِ الكُتُبُ يَمينا و شِمالاً، و عِندَ الصِّراطِ و عِندَ المِيزانِ»[8]
«كسى كه مرا با دورى خانهام زيارت كند در روز قيامت در سه مورد بسراغ او مىآيم، تا او را از هول و هراسهاى آن موارد نجات بخشم: وقتى كه نامه‌هاى اعمال از راست و چپ بپرواز درآيند، و در كنار صراط، و در كنار ميزان.»
حضرت علی بن موسی الرضا علیه‌السلام در این روایت خود را بدهکار تمام زوّار خویش، و زوّار را طلبکار خود نموده و فرموده‌اند:
هر کس مرا در دیار غربت زیارت کند من در سه موطن نزد او آمده و از هراس‌های آن رهایی‌اش می‌بخشم.
- هنگامیکه نامه اعمال به دست او داده می شود من وارد می شوم تا نامه او به دست چپ داده نشود
- هنگام عبور از صراط به نزدش می‌آیم که ناامنی او را تهدید نکند.
- هنگام میزان و ارزشیابی اعمال او؛ حضور و شفاعت حضرت کفه ترازوی عمل فرد را سنگین نموده و هراس را از او مرتفع می سازد .
امام رئوف خود در جای دیگر فرموده‌اند:
«إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ نَرَى وَعْدَنَا عَلَيْنَا دَيْنا»[9]
«ما خاندانی هستیم که وقتی وعده دادیم آن را بدهی و دِینی بر گردن خود دانسته که باید بپردازیم.»
و شاید دلیل آنکه یکی از القاب حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام انیس النفوس می‌باشد همین امر است؛ امام رضا علیه‌السلام پیاپیش خود را مدیون و بدهکار زائر خویش نموده تا هر نفسی با ایشان انس گرفته و از حضرت فرار نکند، زیرا کوچکترها وقتی خود را نسبت به حقوق بزرگتر مدیون ببیند از او هراس داشته و جرأت نزدیک شدن به او را نداشته و از وی گریزانند.
عزم بر ترک معصیت با زیارت امام رضا علیه‌السلام
امام جواد علیه‌السلام می‌فرماید:
«مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِي بِطُوسَ غَفَرَ اَللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ» [10]
«کسی که قبر پدرم را زیارت کند نه تنها گناهان گذشته او آمرزیده شده بلکه گناهان آینده او نیز بخشوده می‌گردد.»
گویا با نورانیّتی که در زیارت برای زائر بوجود می‌آید، عصمت نصیب او گشته و دیگر در آینده خطای عمدی از او صادر نمی‌شود و اگر هم خلافی خطأیی مرتکب شد، مورد مغفرت قرار می‌گیرد، یعنی تاثیر زیارت امام رضا علیه‌السلام اینچنین است که اراده انسان را قوی نموده و عزم جزم بر ترک معصیت می‌نماید.
زیارت امام رضا علیه‌السلام نقش حدیث کساء را ایفا می‌کند
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند:
«سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنِّي بِخُرَاسَانَ مَا زَارَهَا مَكْرُوبٌ إِلَّا نَفَّسَ اللَّهُ كُرْبَتَهُ وَ لَا مُذْنِبٌ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَه»[11]
«در آینده پارهای از تن من در سرزمين خراسان دفن می‌شود که هيچ گرفتاری او را زيارت نمیکند، مگر اين که خداوند برای او گشایش می‌کند و هيچ گنهکاری به زيارت او نائل نمی‌شود، مگر آن که خداوند گناهانش را میآمرزد.»
گشایش لزوماً به معنی رفع گرفتاری نیست، گاه گشایش، سعه صدری است که به زائر داده می‌شود؛ ممکن است تا قبل از زیارت، زائر خود را در تنگنا دیده و زمین با همه وسعتش برای او ضیق جلوه نماید. «ضَاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ» اما پس از زیارت، چنان شراب وصلی به او نوشانده شود و وسعت وجودی نصیبش گردد که دیگر گرفتاری‌ها و کمبودهای دنیوی در نظر او جلوه‌گری نکند.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله برای وجود مقدس علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام از کلمه «بِضعَتِی» استفاده نموده‌اند؛ ایشان کلمه «بضعه» را در مورد دو نفر بکار برده‌اند.
- حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها
- حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام
«بضعه» به معنای تمام هستی، موجودی، بضاعت و سرمایه. به این معنا که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله هنگامیکه می‌خواهند همه موجودی خود را به عرصه ظهور بگذارند از این دو وجود مقدس یاد می‌نمایند.
همانگونه که ایشان در حدیث کساء وعده داده‌اند اگر در جمعی صحبت این کساء به میان آید دیگر هیچ غصه‌داری غصه‌دار نمی‌ماند و برای هر گرفتاری، گشایش خواهد شد، برای زائر علی بن موسی الرضا علیه‌السلام نیز چنین وعده‌ای را داده‌اند.
«ما ذُکرَ خَبَرُنا هذا فی مَحْفِلٍ مِنْ مَحافِلِ اَهْلِ الاَرْضِ وَفیهِ جَمْعٌ مِنْ شیعَتِنا وَمُحِبّینا وَفیهِمْ مَهْمُومٌ اِلاّ وَ فَرَّجَ اللَّهُ هَمَّهُ وَلا مَغْمُومٌ اِلاّ وَکشَفَ اللَّهُ غَمَّهُ وَلا طالِبُ حاجَةٍ اِلاّ وَقَضَی اللّهُ حاجَتَهُ» [12]
«ذکر نشود این خبر ما در محفلی از محافل مردم زمین که در آن گروهی از شیعیان و دوستان ما باشند و در میان آنها اندوهناکی باشد جز آنکه خدا اندوهش را برطرف کند و نه غمناکی جز آنکه خدا غمش را بگشاید و نه حاجتخواهی باشد جز آنکه خدا حاجتش را برآورد،»
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] وسائل الشیعه، ج2، ص439
[2] وسائل الشیعه، ج2، ص439
[3] عيون أخبار الرضا (ع)، ج1، ص 248
[4] بحار الانوار، ج 102، ص36
[5] مفید، المزار، ص۱۹۶؛ کامل الزیارات، ص۳۰۶
[6] خواجه عبدالله انصاری
[7] كافی (ط- دار الحديث)، ج9، ص338
[8] عيون أخبار الرِّضا ع، ج2، ص255
[9] بحارالانوار ، ج78، ص339
[10] کامل الزيارات، ج۱، صفحه۳۰۴
[11] وسائل الشیعه، ج10، ص437
[12] حدیث شریف کساء
