مقدمه
به لطف خدای سبحان، در محضر قرآن کریم به بررسی بشارت‌های محقق‌الوقوعی که از ناحیه خداوند و رسولش به گروهی از افراد رسیده است، می‌پردازیم. در بطن این بشارت‌ها قرب و وصال به خدای سبحان نهفته و همین امر موجب خوشی و سرور فرد خواهد شد.
در برخی از آیات قرآن بشارت صراحتا مطرح شده و در برخی دیگر، از محتوا و مفهوم آن‌ها برداشت می‌شود.
بشارت به پرهیزگاران
«أَؤُنَبِّئُكُمْ بِخَيْرٍ مِنْ ذَلِكُمْ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَأَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ»[1]
«(ای پیامبر) بگو: «آيا شما را به بهتر از اينها (كه محبوب شماست) خبر دهم؟ براى كسانى كه تقوا داشته باشند نزد پروردگارشان باغ‌هايى (بهشتى) است كه از زير (درختان) آن نهرها جارى است. براى هميشه در آن‌جا (بهرهمند) هستند و همسرانى پاك (خواهند داشت) و رضا و خشنودى خداوند (شامل حالشان می‌شود) و خداوند به حال بندگان بيناست»»
در این آیه، خدای سبحان متذکر می‌شود که همه افراد قابلیت دریافت بشارت الهی را نداشته و تنها کسانی مخاطب این بشارت هستند که تقوای الهی پیشه کرده و از منیت و مخالفت با حق پرهیز نمایند.
عِنْدَ رَبِّهِمْ
اولین بشارتی که به پرهیزگاران داده می‌شود آن است که علی‌الدوام در حضور پروردگار و مربی خویش بوده و بر همین اساس قابلیت تربیت و رشد را خواهند داشت. به عبارت دیگر، این افراد تحت تربیت الهی ـ که بر اساس مهر است ـ قابلیت رشد و پیشرفت در مسیر بندگی را داشته و همین امر سبب سرور باطنی آن‌هاست؛ زیرا بر این باورند که در گذر زمان تحت تربیت الهی به صفات پسندیده متصف شده، هر چند اکنون از وجود آن‌ها بی‌بهره‌اند؛ مانند سنگی که در آینده به جواهری ارزشمند تبدیل خواهد شد.
أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ
بشارت دیگر خداوند به پرهیزگاران، بهره‌مندی از هم‌نشین و جفتی‌ست که از همه نجاسات و آلودگی‌ها پاک است؛ می‌باشد.
از این عبارت دانسته می‌شود که این افراد خود مطهر از آلودگی‌ها بوده و به همین دلیل صلاحیت بهره‌مندی از یار پاک و پاکیزه را دارند. هم‌نشین و همراه اثر بسیار زیادی بر شخصیت و عملکرد فرد دارد؛ به گونه‌ای که انسان صالح بر اثر ارتباط دائم با افراد عاصی، در زمره آنان درمی‌آید.
صفت «مطَهّرَة» که اسم مفعول است به این معنا اشاره دارد که این هم‌نشینان خود را فاعل و مؤثر در پاک بودن خود ندیده و آن را تنها نتیجه الطاف الهی می‌دانند.
عبارت «زوج» حیطه وسیعی را دربر دارد و تنها به معنای زوجیت مرد و زن نیست. عقل و عشق، ایمان و عمل صالح، صبر و شکر و … زوج‌هایی هستند که می‌توانند با عنایت الهی بدون کوچک‌ترین تضادی در وجود فرد با یکدیگر جفت شوند.
در این باره، به ذکر روایتی از وجود مقدس امام حسین علیه‌السلام می‌پردازیم:
«مَنْ أَتَانَا لَمْ يَعْدَمْ خَصْلَةً مِنْ أَرْبَعٍ آيَةً مُحْكَمَةً وَ قَضِيَّةً عَادِلَةً وَ أَخاً مُسْتَفَاداً وَ مُجَالَسَةَ الْعُلَمَاءِ»[2]
«هرکس به سراغ ما بیاید(درمحضر ما قرار گیرد) یکی از این چهار خصوصیت را از دست نمی‌دهد (حتما یکی از این خصوصیت‌ها نصیب او می‌شود): اعتقاد قوی، اخلاق معتدل، برادری پرفایده و هم‌نشینی با دانشمندان»
ثمره ارتباط با معصومین بهره‌مندی از وجود هم‌نشینان پاک و خیررسان است.
رِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ
سومین بشارت الهی برای پرهیزگاران، بهره‌مندی از رضایت و پسندالهی است. نکره بودن کلمه «رضوان» نشان می‌دهد تا زمانی که انسان در این دنیاست مفهوم و ارزش حقیقی این رضایت را درک نمی‌کند.
متقین، به میزانی که متصف و متخلق به صفات و اخلاق الهی باشند؛ مورد پسند خدای سبحان قرار خواهند گرفت. به عبارت دیگر، پرهیزگاران به جهت اطاعت و عبودیت دارای رفتار و گفتار و اخلاق الهی هستند و به همین دلیل خداوند از آنان راضی و خشنود می‌باشد.
همه چیز در قبضه قدرت اوست
«قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»[3]
«بگو: «خداوندا! تو صاحب فرمان و سلطنتى. به هر كس (طبق مصلحت و حكمت خود) بخواهى حكومت مىدهى و از هر كس بخواهى حكومت را مىگيرى و هر كه را بخواهى عزّت مىبخشى و هر كه را بخواهى ذليل . همه خيرها تنها به دست توست؛ همانا تو بر هر چيز توانايى!»»
در این آیه چند بشارت قرار دارد لکن زیباترین بشارت، آن است که بنده اجازه و توانایی گفتگو با پروردگار خویش را دارد. برقراری ارتباط با خدای ارحم‌الراحمین بسیار ارزشمند بوده و هر بنده‌ای توفیق آن را ندارد. برای سخن گفتن با خدای سبحان، به نوبت گرفتن و تعیین وقت قبلی نیازی نیست.
خداوند به جهت عطایا و الطاف خود منتی بر بندگان ندارد.
تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَاءُ
خدای مالک‌الملک، هر بنده‌ای را که بخواهد قدرتمند کرده و به او سلطنت می‌بخشد. بالاترین سلطنت‌ها، سلطنت بر نفس اماره و مهار آن است. بنده بر این باور است که تنها خداوند مصدر قدرت بوده و سلطنت حقیقی را به عبد خویش عطا می‌کند.
بنابراین اولین بشارت در آیه آن است که خداوند قدرت سلطه و مهار نفس را به بنده خویش عطا می‌کند و راه رسیدن به آن «خواستن» است.
تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ
خداوند بنده خویش را عزت می‌بخشد. یکی از معنای عزت، نفوذناپذیری است بنابراین انسانِ عزیز، عبد محض خداست و تحت نفوذ شیاطین و وساوس آنان قرار نخواهد گرفت.
بِيَدِكَ الْخَيْرُ
در این عبارت خبر مقدم بر مبتدا شده بنابراین معنای انحصار دارد. یعنی «همه بهترین‌ها تنها به دست توست» اگر به جای این عبارت، جمله «الخَیرُ بِیَدکَ» قرار داشت معنای آن متفاوت بود: «بهترین‌ها به دست توست»
با توجه به این معنا، بهترین علم، بهترین عمل، بهترین سخن و… تنها در محضر خدای سبحان قابل دسترس بوده لذا بنده برای به دست آوردن آن‌ها سرگردان نیست.
این امر که بنده برای رفع نیازهای متفاوت خویش ـ آن هم به بهترین وجه ـ تنها به یک مصدر و مرجع مراجعه می‌کند و نیازمند این و آن نیست؛ بشارتی‌ست که سرور آن وجود فرد را فرا می‌گیرد. او خدایی‌ست که توانایی انجام هر کاری را دارد.
تاریخ جلسه: 98/6/18 ـ 9 محرم 1441
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه آل عمران، آیه15
[2] بحارالانوار، ج44، ص195
[3] سوره مبارکه آل‌عمران، آیه26
