مقدمه
به لطف خدای سبحان، در محضر قرآن کریم به بررسی بشارت‌های محقق‌الوقوعی که از ناحیه خداوند و رسولش به گروهی از افراد رسیده است، می‌پردازیم. در بطن این بشارت‌ها قرب و وصال به خدای سبحان نهفته و همین امر موجب خوشی و سرور فرد خواهد شد.
در برخی از آیات قرآن بشارت صراحتا مطرح شده و در برخی دیگر، از محتوا و مفهوم آن‌ها برداشت می‌شود.
بشارت به بهره‌مندی از فضل الهی
«فَأَمَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَیوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَ یزِیدُهُم مِّن فَضْلِهِ…»[1]
«و اما کسانی که ایمان آورده و اعمال شایسته انجام دادند؛ پس پاداش آن‌ها را به طور کامل خواهد داد و از فضل خویش بر آنان می‌افزاید»
بشارت ویژه‌ای که در این آیه جای دارد عبارت «یزِیدُهُم مِّن فَضْلِهِ» می‌باشد.
فضل الهی، خزانه‌ای است بی‌پایان و بیکران و خداوند از این خزانه بر ظرفیت و دارایی گروهی افزون می‌نماید. این افزونی نامحدود است؛ زیرا منبع آن که فضل خداست، نامتناهی است. این افزونی به اندازه‌ای است که چشمی مانند آن را ندیده، گوشی مثل آن را نشنیده و نه درک آن در توان قلبی خواهد بود.
بشارت آن است که خدای سبحان، سرمایه محدود عده‌ای را، نامحدود خواهد کرد؛ به بیان دیگر، قطره‌ای اقیانوس خواهد شد.
البته با توجه به ضمیر «هم» در فعل «یزِیدُهُم»، خداوند در اصل بر ظرفیت این گروه افزوده و وجود آنان را گسترش می‌دهد و به تبع آن بر دارایی‌ها و میزان دریافت آنان می‌افزاید.
ظرفیت وجودی این گروه آن قدر گسترش می‌یابد که قابلیت دریافت انواع کمالات و فضائل را خواهد داشت.
نکته دیگر آن که فعل «یزِیدُهُم» مضارع است و از آن جهت که فعل مضارع دلالت بر حال و آینده دارد؛ این افزونی از جانب خدای سبحان دائمی و ادامه‌دار خواهد بود.
نکته قابل توجه و تأمل دیگر آن که جنس افزونی، «مِن فَضْلِهِ» است؛ یعنی این افزونی نه هم‌جنس با عمل بنده بلکه از جنس الهی است. به عبارت دیگر، در پرونده عمل بنده، اموری وارد می‌شود کاملا متفاوت با اعمال خودش.
مخاطب این بشارت چه کسانی هستند؟
هر بشارتی، مخاطب خاص خود را دارد. به بیان دیگر، دریافت بشارت، قابلیت و ظرفیتی نیاز دارد که می‌بایست از پیش مهیا شده باشد.
مخاطبین این بشارت، دارای دو ویژگی بوده که در آیه مطرح شده است:
- ایمان؛ اولین ویژگی این افراد، ایمان و دلدادگی آنان به حضرت حق است. این گروه عاشق خدای سبحان بوده و در عشق خویش صداقت دارند.
- انجام عمل صالح؛ این گروه، عشق و عقیده خود را در عمل خویش به نمایش گذاشته و هرگز اهل شعار و ادعا نیستند.
به فرموده آیت‌الله جوادی آملی، عمل صالح عملی است که صلاحیت عرضه به محضر باری تعالی را داشته باشد. در نتیجه عملی که در آن ناخالصی و انحراف باشد؛ عمل صالح نیست. عمل صالح یعنی بندگی عاشقانه و خالصانه! عمل صالح، عملی است مطابق نظر و پسند خدای سبحان که صرفا در جهت کسب رضایت او انجام می‌شود.
با داشتن این دو ویژگی، فرد صلاحیت و ظرفیت دریافت بشارت الهی را می‌یابد.
بشارت به ورود در رحمت و فضل الهی
«فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ اعْتَصَمُوا بِهِ فَسَیدْخِلُهُمْ فِی رَحْمَةٍ مِنْهُ وَ فَضْلٍ وَ یهْدِیهِمْ إِلَیهِ صِرَاطًا مُسْتَقِیمًا»[2]
«و اما کسانی که به خدا ایمان آورده و به آن چنگ زدند؛ پس به زودی داخل در رحمت و فضلی از سوی او وارد شده و خداوند ایشان را به راه مستقیم هدایت می‌نماید»
خدای سبحان در این آیه شریفه به مؤمنین بشارت می‌دهد که به زودی از رحمت و هدایت خاص الهی بهره‌مند خواهند شد. خدای سبحان ایشان را وارد جایگاهی خواهد کرد که سراسر کمال، حسن و خیرات است و بنده با قرارگیری در این فضا، همرنگ آن شده و آراسته به انواع کمالات خواهد شد.
ورود در فضای فضل و رحمت و هدایت به سوی راه مستقیم، امری است که انجام آن به خدای سبحان نسبت داده شده است بنابراین این ورود و هدایت در نهایت سهولت انجام خواهد شد.
بشارت اول
فعل «یدْخِلُ» از باب افعال بوده که یکی از معانی آن انجام یکباره فعل است. خدای سبحان یکباره بنده خود را در کمالات خاصی وارد می‌کند.
همچنین نکره ذکر شدن کلمه «رحمة» و «فضل» نشان از گستردگی غیرقابل فهم آن دو دارد.
برخی از مفسرین، رحمت را قرار گرفتن در حضور رب العالمین و رسیدن به مقام شهود تعبیر نموده‌اند. به بیان دیگر، بنده در جایگاهی قرار می‌گیرد که خدای سبحان را هر لحظه شاهد و ناظر خویش یافته و سعی در رعایت ادب در محضر پروردگار خویش دارد. ضمن آن که به وضوح شاهد جلوه‌گری صفات الهی نیز خواهد بود و چه بسا خود نیز متصف به آن صفات جمالی و جلالی شود؛ یعنی بنده مانند مولای خود بصیر، سمیع، حکیم و قدیر خواهد شد.
بشارت دوم
بشارت دیگر در این آیه، راهنمایی به سوی کوتاه‌ترین، امن‌ترین و بهترین راه به سوی وصال به حق است. خدای سبحان، به این افراد بشارت می‌دهد که مانع از توقف آنان در مسیر بندگی شده و خود آنان را سیر می‌دهد.
این بشارت به چه کسانی داده می‌شود؟
دو ویژگی برای افرادی که صلاحیت دریافت این بشارت را دارند؛ بیان شده است: ایمان و اعتصام به حق.
اعتصام به معنای چنگ زدن بدون رهایی می‌باشد. این گروه علاوه بر ایمان قلبی و حقیقی، همواره متصل به حق و حقیقت بوده و مجذوب امر دیگری نخواهند شد و مانند عاشقی راستین، دست از دامان معشوق خویش بر نمی‌دارند.
چنگ زدن به چیزی، نشانه قرب به اوست. این افراد خواهان وصال به حق و رسیدن به حضور هستند.
چنگ زدن به ریسمان امن الهی، یعنی مطابق نظر و پسند خداوند عمل نمودن.
هدف، وصال به خدای سبحان و وسیله رسیدن به این هدف، توسل و تمسک به ریسمان ولایت و امامت است.
بشارت به وجود نور
«… قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِینٌ»[3]
«به راستی از جانب خدای سبحان نور و کتاب روشنگری برای شما آمده است»
خدای سبحان در این آیه به عموم بندگان بشارت می‌دهد که برای کسب نور و دریافت آن نیازی به تلاش و جستجو نیست زیرا از پیش نور فرستاده شده است.
وجود نور و عدم انتظار برای رسیدن آن خود بشارتی است که موجب ایجاد سرور در دل بندگان می‌شود.
«نور» چیست؟
برای پاسخگویی به این سؤال لازم است بار دیگر به قرآن کریم مراجعه شود:
«اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْض…»[4]
«خداوند، نور آسمان‌ها و زمین است»
به تصریح قرآن کریم، نور خداوند و به تبع او حضرات معصومین و نیز به عقیده برخی، همه فضائل اخلاقی است. این نور بدون درخواست و تلاش به سوی همه افراد آمده است.
آن چه در این مورد اهمیت دارد این است که افراد برای جذب و کسب نور، مانعی ایجاد ننمایند.
در زیارت روز جمعه خطاب به امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه عرض می‌نماییم:
«السَّلَامُ عَلَیكَ یا نُورَ اللَّهِ الَّذی یَهتَدی به المُهتَدونَ»[5]
«سلام بر تو! ای نور خداوند که طالبان هدایت به وسیله آن هدایت می‌شوند»
حضرت ولیعصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه میراث‌دار اجداد طاهرین خود هستند و همچون نوری، ظلمات عالم را تبدیل به روشنایی نموده تا رهنمای طالبان هدایت باشند.
تاریخ جلسه: 98/6/29 ـ جلسه 17
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه نساء، آیه173
[2] سوره مبارکه نساء، آیه175
[3] سوره مبارکه مائده، آیه15
[4] سوره مبارکه نور، آیه35
[5] مفاتیح الجنان، زیارت روز جمعه
