قرآن در آیه 21 سوره انفال می‌فرماید:
«وَلاَ تَكُونُواْ كَالَّذِینَ قَالُوا سَمِعْنَا وَهُمْ لاَ يَسْمَعُونَ»
التزام به تکلیف بعد شنیدن آن
در بعضی از آیات به مؤمنین توصیه شده مانند گروه‌های مختلف نباشید كه می‌گویند حق را شنیدیم در حالی كه حقیقتاً نمی‌شنوند، بلکه به اصول اعتقادی اسلام پایبند باشید، مثل كسانی نباشید كه ادعای شنیدن دارند در حالی‌كه در اجرا و عمل ناشنوای كلام حق‌اند. از آیه استنباط می‌شود گویا مؤمن به آسانی شبیه منافق می‌شود، منافقین مدعی شنیدن‌اند، اما در مقام اجرا سرپیچی می‌كنند. اگر كسی ادعای شنیدن مطلبی را بكند اما آثار شنیده‌ها در او مشاهده نشود در ادعا كاذب است. گروهی ادعا می‌كنند سخنان پیامبر را می‌شنوند اما در عمل به سخنان پیامبر ترتیب اثری نمی‌دهند، صرف ادعای سماع كافی نیست بلكه باید آثار شنیدن در عملكرد ظهور پیدا كند، مثلاً اگر كسی در مجلس ذكر حاضر شود و خیرات او افزون نگردد و یا حتی نواقص و کم‌کاری‌هایش كاهش نیابد، حقیقتاً در آن مجلس حاضر نبوده است زیرا حضور در مجلس ذكر باید زیاده در كمالات و یا نقیصه‌ای نسبت به رذائل برای ما ایجاد كند. اگر ما سالها در محضر حق و كلام وحی حاضر شویم ولی اثری در زندگی‌مان به جای نگذارد و زشتی‌های عمل‌مان را کاهش ندهد و زیبایی‌های معنویمان را افزون ننماید، گویا اصلا در مجلس ذكر حاضر نشده‌ایم، التزام به هر تكلیفی بعد از شنیدن آن تكلیف است، شنیدن تكلیف كنایه از پذیرفتن تكلیف است.
ما وقتی سر از ركوع برمی‌داریم می‌گوییم «سمع الله لمن حمده» خدای سبحان شنید ذكر كسانی را كه حامد او هستند، قرار گرفتن در وادی صلوه، قبول تكلیف است و با قبول تكلیف حمد به محضر حق ارائه می‌شود. قرآن می‌گوید بدون اینكه امری را حقیقتاً و قلباً بپذیرید ادعای قبول نكنید.
تفاوت شنیدن فهیمانه و غافلانه سخن خداوند
شنیدن بر دو نوع است:
- سماع فهم
- سماع غفلت
در سماع غفلت، افراد غافلانه می‌شنوند، این نوع شنیدن مورد توجه قرآن نیست، قرآن شنیدنی را از ما انتظار دارد، كه ادراك به دنبالش است و شنیدن بر مبنای غفلت نیست. پس سماع فهم با سماع غفلت كاملاً متفاوت است. سماع فهم، مخصوص مؤمنین و سماع غافلانه، مخصوص مخالفین است. علامت سماع فهم، اطاعت و علامت سماع غفلت، ادامه دادن به عملكردهای نادرست گذشته است.
برخورد مناقفانه با امور
مفسری می‌گوید جزء كسانی نباشید كه با زبانشان اقرار كرده و در عمل اصرار بر كفر دارند، اگر كسی چنین منافقانه با امور برخورد كند اهل خبره می‌توانند گواهی به كذب او بدهند و شهادتش را قبول نكنند.
تاریخ جلسه: 91/11/28 ـ جلسه 14
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
