سوره مبارکه بقره، آیه284
«لِّلَّهِ ما فِي السَّمَاواتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَإِن تُبْدُواْ مَا فِي أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللّهُ فَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»
«آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آنِ خداست. و اگر آنچه در دلهاى خود داريد، آشكار يا پنهان كنيد، خداوند شما را به آن محاسبه مىكند؛ آنگاه هر كه را بخواهد مىبخشد، و هر كه را بخواهد عذاب مىكند، و خداوند بر هر چيزى تواناست»
محاسبه الهی بابت چه اموری است؟
این تصور که بابت امور باطنی و سرّی محاسبه نمی‌شویم نادرست است، خدای سبحان می‌فرماید شما نه تنها بابت آنچه اظهار می‌کنید محاسبه می‌شوید که بابت آنچه پنهان می‌دارید نیز مورد محاسبه قرار می‌گیرید بنابراین محاسبه فقط بابت اعمال نیست بلکه بابت خواطر، افکار، نیات و اراده‌هایی که هنوز در ما به فعلیت نرسیده نیز هست.
چگونه از خطای دیگران خوشنود می‌شوید؟!
خوشنودی بابت خطاها و اشتباهات دیگران گرچه باطنی باشد و به مرحله اظهار نرسد نیز مورد محاسبه و پس از آن مورد عقوبت خداوند است. محاسبه عمل سبب می‌شود در همین عالم مرتکب خطایی مشابه شویم، خطایی که هرگز گمانش را نمی‌کردیم.
سوره مبارکه آل عمران، آیه 8
«رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ »
«[مىگويند] پروردگارا پس از آنكه ما را هدايت كردى دلهايمان را دستخوش انحراف مگردان و از جانب خود رحمتى بر ما ارزانى دار كه تو خود بخشايشگرى»
لغزش برای همگان ممکن است
این تصور که حسن سابقه ما مانع لغزش‌های آینده‌مان می‌شود اشتباه است بلکه برای مصونیت از هرگونه لغزشی فقط باید به خداوند پناه برد و از او درخواست کرد به همین جهت توصیه شده در دعای قنوت این آیه را تلاوت کنیم و از خداوند بخواهیم گرفتار انحراف و ضیق قلب نشویم.
حفظ دین
اینکه در روایات گفته شده حفظ دین در آخرالزمان مانند نگه داشتن گلوله آتش در کف دست است چیزی است که هم اکنون در برهه‌های مختلف زندگی با آن مواجه می‌شویم و باید مراقبه داشته باشیم. تنها امری که موجب حفظ دیانت‌مان می‌شود توفیق دعا و رجوع به خداوند است.
هدایت کننده کیست؟
در تفکر صحیح انسان هدایت را به خود منتسب نمی‌کند و آن را منسوب به خداوند می‌داند به عنوان مثال نمی‌گوید چون در خانواده مذهبی یا روحانی قرار دارم هدایت شده‌ام و گرفتار انحراف نمی‌شوم.
اسباب مستقل نیستند
اسباب هدایت به دست خداوند است و هرکس را بخواهد هدایت می‌کند، چه بسیار هستند افرادی که در فضا یا خانواده غیرمذهبی چنان هدایت می‌شود که باور نکردنی است، قرآن کریم به این نکته اشاره می‌کند و در جایی دیگر می‌فرماید: «يُخْرِجُ الْحَيَ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَي»[1]
سوره مبارکه آل عمران، آیه24
«ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ وَغَرَّهُمْ فِي دِينِهِم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ»
«اين بدان سبب بود كه آنان [به پندار خود] گفتند هرگز آتش جز چند روزى به ما نخواهد رسيد و برساختههايشان آنان را در دين‌شان فريفته كرده است»
تحمل عقوبت الهی!
گروهی بسیار خودشیفته و خودباورند از همین رو تصور می‌کنند اگر گرفتار عقوبت خداوند شوند آن عقوبت به یقین اندک و ناچیز است. آنان گرفتار تصوری بسیار غلط هستند و عقوبت اندک خداوند را ناچیز می‌انگارند و گمان می‌کنند طاقت مواجهه با عقوبت اندک خداوند را دارند، این افراد گرفتار عجب و غرور می‌شوند که از عظیم‌ترین گناهان است.
عافیت در دین
یک لحظه عذاب خداوند ممکن است سبب محرومیت دائم گردد، از همین رو باید از خداوند درخواست عافیت در دین را داشته باشیم و بگوییم: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْعَافِيَةَ وَ شُكْرَ الْعَافِيَةِ وَ تَمَامَ الْعَافِيَةِ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة»[2] (در مقابل عقوبت عافیت است)
کوچک نشمارید!
یکی دیگر از تصورات اشتباه، ناچیز انگاشتن اشتباهات است، هریک از ما از جهت آنکه خلیفه خداوند هستیم جایگاه بالایی داریم به همین جهت اشتباهات ما نیز کم و ناچیز نیست به حدی که یک اشتباه ما ممکن است تا قیامت‌مان را از بین ببرد همانطور که یک اشتباه کوچک ممکن است سبب تخریب خانه‌ای بسیار زیبا و آباد شد و از طرفی یک فعل صحیح ما می‌تواند تا قیامت‌مان را آباد کند همچنان که ایمان سحره فرعون زمانی که گفتند «آمَنَّا بِرَبِ الْعالَمينَ»[3] تا قیامت آنان را آباد کرد و آنان را شهید راه حق محسوب کرد.
سوره مبارکه آل عمران، آیه 31
«قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ »
«بگو اگر خدا را دوست داريد از من پيروى كنيد تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشايد و خداوند آمرزنده مهربان است»
تلازم ایمان و تبعیت
لازمه محبت خداوند تبعیت از اولیاء الهی است این تصور که محبت خداوند بدون تبعیت از اولیاء او ممکن است تصوری بسیار اشتباه می‌باشد محبت بدون تبعیت محبتی پوشالی، ظاهری و موقت است.
پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید اگر خدا را دوست دارید از من تبعیت کنید تا خداوند نیز شما را دوست بدارد و گناهان‌تان را بپوشاند.
دریافت اجر محبت
این تصور که دریافت اجر اظهار محبت‌مان و محبوبیت نزد حق بعد از مدتی طولانی و گذشت زمانی طویل خواهد بود سخت اشتباه است همچنان که جزای شرطی که در آیه عنوان شده بدون فاء تفریع است که از لحاظ نحوی به معنی فوریت است.
محبت یک‌جانبه نیست
اگر ارادت بسیار زیادی نسبت به حضرات معصومین علیهم‌السلام داریم ولی نمی‌دانیم ما نیز نزد آن بزرگواران محبوب هستیم یا نه، پاسخ را با روایتی بیان می‌کنیم: فردی خدمت امام صادق علیه‌السلام رسید و عرض کرد شما را بسیار دوست دارم اما شما چطور؟ حضرت فرمودند: به قلبت مراجعه کن به میزانی که مرا دوست داری من نیز تو را دوست دارم.
چقدر نزد معصومین علیهم السلام محبوبیم؟
حضرات معصومین چندین برابر حبّی که ما نسبت به آنان داریم نسبت به ما دارند، همچنانکه محبت مادر به بچه با محبّت بچه نسبت به مادر قابل قیاس نیست. یکی از شواهد این امر روایاتی است که می‌فرماید محبّت حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها در صد موطن نافع است که راحت‌ترین موطن آن مرگ، میزان و هنگام عبور از صراط است.
درخواست کرامت یا عنایت؟
از حضرات معصومین درخواست کرامت نکنیم بلکه طالب عنایت باشیم یعنی «وَ انْظُرْ إِلَيْنَا نَظْرَةً رَحِيمَةً، ثُمَّ لَا تَصْرِفْهَا عَنَّا بِجُودِك»[4] عنایتی که هرگز از ما منصرف نشود و با آن به کمال برسیم.
تاریخ جلسه: 98/10/21 ـ جلسه 8
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه روم، آیه 19
[2] مکارم الأخلاق، ص351
[3] سوره مبارکه اعراف، آیه 121
[4] مفاتیح الجنان، دعای ندبه
