تفسیر تسبیحات اربعه
امام حسن مجتبی علیه‌السلام نقل می‌کنند:
«روزی گروهی از یهودیان خدمت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده و داناترین‌شان به پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله عرض کرد: «ما را از تفسیر سبحان الله والحمدالله و لا اله الله و الله اکبر آگاه نمایید»
پیامبر فرمودند: «خداوند می‌دانست که آدمیان به خداوند نسبت دروغ می‌دهند لذا خودش فرمود: «سبحانَ الله» به خاطر اعلام بیزاری ازآن چه که مردم می‌گویند.
و اما درباره «الحمدلله»، خداوند می‌دانست که آدمیان شکر نعمات او را به درستی به جا نمی‌آورند پس خود حمد خود را کرد پیش از آن که انسان‌ها او را ستایش کنند. «الحمدلله» اولین کلام ربّ است واگر این قول نبود خداوند به هیچکس نعمتی نمی‌داد(زیرا شکر او را به شایستگی به جا نمی‌آوردند)
و عبارت «لا إله الا الله» به معنای شهادت به وحدانیت اوست. اعمال پذیرفته نمی‌شود مگر به واسطه توحید و این کلمه تقواست. خداوند در روز قیامت به وسیله «لا إله الا الله» کفه اعمال افراد را سنگین می‌کند.
و اما عبارت «الله اکبر»، پس آن بالاترین و دوست داشتنی‌ترین کلمات نزد خدای سبحان است و به معنای آن است که چیزی بزرگ‌تر از خدا نیست. نماز بدون «الله اکبر» صحیح نیست زیرا (این عبارت) نزد خداوند کرامت بسیاری دارد و آن عزیزترین و کریم‌ترین اسم خداست»
مرد یهودی گفت: «ای محمد! راست گفتی. پس پاداش گوینده این ذکر چیست؟»
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: «هنگامی که بنده «سبحان الله» می‌گوید هر آن چه تحت عرش الهی‌ست با او تسبیح می‌گوید پس به او، ده برابر آن چه زیر عرش است پاداش داده می‌شود. هنگامی که بنده «الحمدلله» می‌گوید خداوند نعمت‌های دنیوی به او ارزانی می‌دارد که متصل به نعمات اخروی هستند و این عبارت، کلامی‌ست که بهشتیان هنگام ورود به بهشت بر زبان جاری می‌کنند و تمام سخنانی که در دنیا می‌گفتند قطع می‌شود به جز الحمدلله(فقط این ذکر بر زبان‌شان جاری است) و این همان قول خداوند است که فرمود:
«دَعْواهُمْ فیها سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیتُهُمْ فیها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمین»[1]
«دعا و نیایش آنان در بهشت «خدایا تو پاك و منزّهى» است و درودشان در آنجا سلام است و پایان نیایش آنان «سپاس و ستایش مخصوص خداست» مىباشد»
و اما پاداش عبارت «لا إله الا الله» بهشت است و این همان قول خداوند است که فرمود:
« هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسان»[2]
«آیا پاداش نیکی جز نیکی است؟»
حضرت فرمودند: «آیا پاداش کسی که می‌گوید «لا إله الا الله» چیزی جز بهشت است؟!»
مرد یهودی گفت: «راست گفتی ای محمد!»»[3]
پاداش گفتن الله اکبر در این روایت گفته نشده است.
نکات مربوط به روایت:
- دروغ بستن به خداوند عمل بسیار قبیحی است و موجبات غضب الهی را فراهم می‌آورد. در طول تاریخ عده‌ای از افراد مرتکب چنین عملی شده و خداوند برای آن که آتش قهر الهی تمام افراد را دربرنگیرد؛ خود «سبحان الله»ی گفته است تا اثرات سوء خطای بندگان محو شود. شریک و فرزند قرار دادن برای خدا، تکذیب تحقق وعده‌های الهی و… از مصادیق دروغ بستن به خداوند است.
- خداوند می‌دانست که بندگان شکر نعمات او را به شایستگی به جا نیاورده و همین امر موجب زوال نعمات آنان می‌شود؛ بنابراین خود «الحمدلله» گفته است تا باب جریان نعمات بر بندگان بسته نشود. این شکرِ خدا، ناشکری بندگان را پوشش می‌دهد.
- «لا إله الا الله» کلمه تقواست به این معنا که بنده موحد از هر چه غیر خداست؛ پرهیز می‌کند.
- امری که موجب پربار شدن توشه قیامتی انسان می‌شود؛ کلمه توحید است.
- در بهشت، هیچ یک از مکالمات دنیوی وجود ندارد؛ تنها سخن مشترک در دنیا و بهشت «الحمدلله» است.
تاریخ جلسه: 87/10/23 ـ جلسه 12
این جلسه ادامه دارد…
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه یونس، آیه 10
[2] سوره مبارکه الرحمن، آیه 60
[3] علل الشرائع، ج 1، ص 251، «جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیهُودِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ فَقَالَ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنْ تَفْسِیرِ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ فَقَالَ النَّبِی ص عَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّ بَنِی آدَمَ یكْذِبُونَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ بَرَاءَةٌ مِمَّا یقُولُونَ وَ أَمَّا قَوْلُهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَإِنَّهُ عَلِمَ أَنَّ الْعِبَادَ لَا یؤَدُّونَ شُكْرَ نِعْمَتِهِ فَحَمِدَ نَفْسَهُ قَبْلَ أَنْ یحْمَدَهُ الْعِبَادُ وَ هُوَ أَوَّلُ كَلَامٍ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمَا أَنْعَمَ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى أَحَدٍ بِنِعْمَتِهِ وَ قَوْلُهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ یعْنِی وَحْدَانِیتَهُ لَا یقْبَلُ الْأَعْمَالَ إِلَّا بِهَا وَ هِی كَلِمَةُ التَّقْوَى یثْقِلُ اللَّهُ بِهَا الْمَوَازِینَ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ أَمَّا قَوْلُهُ اللَّهُ أَكْبَرُ فَهِی كَلِمَةٌ أَعْلَى الْكَلِمَاتِ وَ أَحَبُّهَا إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یعْنِی أَنَّهُ لَیسَ شَیءٌ أَكْبَرَ مِنْهُ وَ لَا تَصِحُّ الصَّلَاةُ إِلَّا بِهَا لِكَرَامَتِهَا عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ الِاسْمُ الْأَعَزُّ الْأَكْرَمُ قَالَ الْیهُودِی صَدَقْتَ یا مُحَمَّدُ فَمَا جَزَاءُ قَائِلِهَا قَالَ إِذَا قَالَ الْعَبْدُ سُبْحَانَ اللَّهِ سَبَّحَ مَعَهُ مَا دُونَ الْعَرْشِ فَیعْطَى قَائِلُهَا عَشْرَ أَمْثَالِهَا وَ إِذَا قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِ بِنِعَمِ الدُّنْیا مَوْصُولًا بِنِعَمِ الْآخِرَةِ وَ هِی الْكَلِمَةُ الَّتِی یقُولُهَا أَهْلُ الْجَنَّةِ إِذَا دَخَلُوهَا وَ ینْقَطِعُ الْكَلَامُ الَّذِی یقُولُونَهُ فِی الدُّنْیا مَا خَلَا الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى دَعْواهُمْ فِیها سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیتُهُمْ فِیها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ أَمَّا قَوْلُهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَثَمَنُهَا الْجَنَّةُ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ قَالَ هَلْ جَزَاءُ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِلَّا الْجَنَّةُ فَقَالَ الْیهُودِی صَدَقْتَ یا مُحَمَّدُ»
