امیرالمومنین علیه‌السلام در نامه 31 می‌فرماید:
«يَا بُنَيَّ أَكْثِرْ مِنْ ذِكْرِ الْمَوْتِ وَ ذِكْرِ مَا تَهْجُمُ عَلَيْهِ وَ تُفْضِي بَعْدَ الْمَوْتِ إِلَيْهِ حَتَّى يَأْتِيَكَ وَ قَدْ أَخَذْتَ مِنْهُ حِذْرَكَ وَ شَدَدْتَ لَهُ أَزْرَكَ وَ لَا يَأْتِيَكَ بَغْتَةً فَيَبْهَرَكَ»[1]
«پسرم! فراوان به ياد مردن باش و ياد آنچه با آن بر مىآيى و آنچه پس از مردن روى بدان نمايى، تا چون بر تو در آيد ساز خويش را آراسته باشى و كمر خود را بسته، و ناگهان نيايد و تو را مغلوب نمايد»
از توصیه‌های امیرالمومنین به امام حسن علیهماالسلام
«يَا بُنَيَّ أَكْثِرْ مِنْ ذِكْرِ الْمَوْتِ»
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در توصیه‌هایشان به امام حسن علیه‌السلام توصیه به زیاد یاد کردن مرگ کرده‌اند، البته یاد مرگ بودن با حرف زدن از مرگ بسیار متفاوت است، آنچه توصیه شده یاد کردن از مرگ و توجه به آن است. گاهی زیاد از مرگ سخن می‌گوئیم اما هیچ اقدامی برای آن نمی‌کنیم و توشه‌ای برای پس از مرگ برنمی‌گیریم، در حالیکه در طول زندگی باید علی الدوام به یاد مرگ باشیم و سعی در سبقت بر خیرات داشته باشیم.
«وَ ذِكْرِ مَا تَهْجُمُ عَلَيْهِ»
توصیه دیگر حضرت زیاد یاد کردن چیزهایی است که بر آن هجوم می‌بریم و ناگهان وارد آن می‌شویم. بعد از مرگ انسان ناگهان وارد فضایی می‌شود که به طور کامل منقطع از دنیاست، فضائی که سابقاً هیچ انسی به آن نداشته و ناگهان بر آن وارد شده است.
«وَ تُفْضِي بَعْدَ الْمَوْتِ إِلَيْهِ»
از آنچه که بعد از مرگ به طرف آن کشانده می‌شوی زیاد یاد کن.
مطابق فرمایش حضرت از سه امر باید زیاد یاد کرد:
- مرگ
- آنچه بعد از مرگ بر انسان وارد می‌شود.
- وضعیتی که بعد از مرگ دارد.
بعد از مرگ چه چیزی برای ما وجود دارد که باید ذکر آن را داشته باشیم؟
در پاسخ می‌گوییم به ما آموخته‌اند:
«إِنَّ الْقَبْرَ رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النِّيرَان»
«قبر باغی از باغ‌های بهشت یا گودالی از گودالهای آتش است.»
با هریک از اعمال ما بنائی ساخته می‌شود، کسانی که علی‌الدوام آبادی ایجاد می‌کنند و در این دنیا علی الدوام به بنائشان سر می‌زنند تا از پیشروی آن مطلع شوند. اینان پیش از آنکه زمان مرگ‌شان فرا برسد و از وضعیت خود در آن زمان خبردار شوند. وضعیت ساخت و سازشان را از پیش بررسی می‌کنند و می‌دانند آخرت ادامه دنیاست، اگر در این عالم اهل عمل صالح و اعتقادات صحیح باشند در آن عالم این عقاید برایشان باقی خواهد ماند.
«حَتَّى يَأْتِيَكَ وَ قَدْ أَخَذْتَ مِنْهُ حِذْرَكَ»
حذر در اصل به معنای سلاح است، باید به میزانی یاد مرگ بود که مسلح به اعمال صالح و اعتقادات صحیح شویم. ثمره زیاد یاد کردن از مرگ این است که هر زمان مرگ بر انسان وارد شود آمادگی لازم را برای آن دارد. در این هنگام مرگ برای انسان زائری غیرمحبوب نیست بلکه محبوبی است که مشتاق وصال اوست.
«وَ شَدَدْتَ لَهُ أَزْرَكَ»
زیاد از مرگ یاد کن به نحوی که کمرت را محکم بسته‌ای و توانت زیاد شده است و مرگ تو را از پا در نمی‌آورد.
«وَ لَا يَأْتِيَكَ بَغْتَةً فَيَبْهَرَكَ»
به قدری یاد مرگ باش و آمادگی لازم را کسب کن که مرگ ناگهان بر تو وارد نشود تا بر تو غالب گردد و تو را مغلوب خود کند.
مرگ هنگامه ندارد
مرحوم فلسفی (ره) می‌فرمودند: مرگ هنگامه ندارد.
اصطلاح عرفی مرگ نابهنگام، اصطلاح غلطی است زیرا مرگ هنگامه ندارد. باید قانون زندگی‌مان این باشد که بابت هر لحظه زندگی‌مان عمل صالح انجام دهیم تا مرگ در حالی که مشغول اعمال صالح هستیم سراغمان بیاید. اعمال دائمی ما به قدری ارزشمند است که در روایات آمده است اگر کسی بیمار شود و در حین بیماری نتواند اعمال صالحی را که قبلاً انجام می‌داده مرتکب شود تمام آنچه در دوران سلامت انجام می‌داده در حین مریضی برای او نگاشته می‌شود.
تاریخ جلسه؛ 95.9.29 ـ جلسه 7
این جلسه ادامه دارد…
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] نهج البلاغه مرحوم فیض الاسلام، نامه 31، فراز 40، ص926
