ثواب قرائت سوره مبارکه آل عمران
نبی اكرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
«مَنْ قَرَأَهَا أُعْطِيَ بِكُلِ آيَةٍ مِنْهَا أَمَاناً عَلَى جِسْرِ جَهَنَّمَ »[1]
هر كس سوره مباركه آل عمران را بخواند به تعداد آیات این سوره مبارکه، امانی بر پل دوزخ به او می‌دهند.
نبی اكرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
«مَنْ قَرَأَهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ مَلَائِكَتُهُ حَتَّى تَحُتَّ الشَّمْسُ»[2]
هر كس سوره مباركه آل عمران را در روز جمعه قرائت نماید، خداوند و فرشتگان تا غروب آفتاب بر او درود می‌فرستند.
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: اگر فرد تنگدست آن را همراه داشته باشد خداوند امرش را آسان كرده و روزی‌اش میدهد[3]
حضرت امام صادق علیه‌السلام فرمودند: هر كس سوره مباركه آل عمران را بخواند، در روز قیامت روی سرش سایه‌ای خواهد بود [4]
سوره‌ی مباركه آل عمران هم به شبهات اعتقادی پاسخ میدهد و هم اجرائیات صحیح را بیان می‌دارد. در واقع به نزاع میان مومنین و كفار پایان داده می‌شود، چون بر اساس آیات و معانی آنچنان نصرتی به مؤمنین داده می‌شود كه كفار جرأت مقابله با مؤمنین را نخواهند داشت.
«الم»
«الم» سوره مباركه بقره با همین حروف مقطعه آغاز می‌شود، مفسرین نظرات متعددی ذكر كرده‌‌اند، بعضی می‌گویند: این سه حرف مختصری از اسماء الله است، الف خود الله است و لام نام لطیف خدای سبحان و میم نام «مهیمن» یا «مجید» حضرت حق است، بعضی می‌گویند: میمی كه در پایان آیه آمده، اشاره به مقام پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله دارد، میم مصطفی یا میم محمّد صلیاللهعلیهوآله است.
حروف مقطعه
سوره‌هایی كه با حروف مقطعه آغاز شده به گفته یكی از مفسرین با بقیه سوره‌ها فرق دارد زیرا هر كسی نمی‌‌تواند با سوره‌هایی كه با حروف مقطعه آغاز می‌شود ارتباط برقرار كند باید خودی و در شمار احباب باشد. روایت می‌گوید: «العبارات للعموم و الاشارت بالخصوص» عبارات برای همه است و اشارات برای گروهی هست این سوره از سوره‌هایی است كه با اشاره شروع شده یعنی آنان كه در این آیه غوری دارند در شمار خواص‌اند.
اشاره به دستورات الهی
بعضی می‌گویند: «الم» هر یك اشاره به یكی از دستورات الهی دارد:
الف «سرك الی» ای انسان درون خود را فقط به من بسپار، باطنت را فقط در اختیار من قرار بده.
لام اشاره به «لین» دارد و «لین» به معنای نرم كردن و نرم بودن است یعنی ای انسان اعضا و جوارح خود را برای عبادت نرم كن جوارحت را رام بندگی كن.
میم را چنین معنا كرده‌‌اند «معی اقم بمحو رسولك و صفاتك» با منِ (خدا) برای محو خودت و صفات خودت قیام كن، یعنی عبد محض شو تا در وجود توی انسان فقط من خدا باقی بمانم سرّت برای من و جوارحت را رام من كن، با من برای رفع نفسانیاتت قیام كن.
اشاره به عوالم
بعضی می‌گویند: این سه حرف اشاره به سه عالم می‌كند:
- «الف» اشاره به عالم ذات دارد.
- «لام» اشاره به عالم ملكوت دارد.
- «میم» اشاره به عالم مُلك و ماده و دنیا می‌كند.
در واقع عالم لاهوت و ملكوت و ناسوت در این سه حرف قرار دارد توحید از عالم لاهوت به عالم ملكوت جریان پیدا می‌كند كه این عالم حدفاصل بین عالم ماده و عالم لاهوت است.
اشاره به یگانگی خداوند
بعضی می‌گویند:
- «الف» اشاره به یگانگی خدای سبحان دارد.
- «میم» اشاره به مدام بودن یگانگی حضرت حق دارد، خدا همیشه هست و همیشه یكی است.
بعضی می‌گویند:
- «الف» اشاره به یگانگی خدا دارد ولی به این معنا كه خدا منزّه است از این كه حادث باشد و یا به زمان (وقت) وابسته باشد.
- «لام» اشاره به لطائف عالم غیب دارد كه در پشت پرده این عالم امور عجیب و غریبی است.
- «میم» اشاره به ملكوت خود افراد دارد غیر از این كه این عالم پشت پرده‌ای داشته باشد هر فردی خود به تنهایی پشت پرده‌ای دارد كه خدا به پشت پرده آنان سوگند یاد كرده است.
- «میم» اشاره به محبت قدیمی خدا نسبت به بنده دارد كه ابتدائاً خدا محبّ بنده بوده و بعد بنده محب خدا شده است.
گروهی معتقدند تمام این تفاسیر بیان شده سخنانی بی‌پایه و اساس است بلكه خدا و رسول صلیاللهعلیهوآله سخنانی پنهانی با یكدیگر دارند كه ما نباید از آنها خبردار شویم آنها می‌گویند: ما اصلاً قادر به شناخت حروف مقطعه قرآن نیستیم.
تاریخ جلسه: 92/11/26 ـ جلسه 1
«برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»
[1] المصباح للكفعمي( جنة الأمان الواقية)، ص438
[2] المصباح للكفعمي( جنة الأمان الواقية)، ص438
[3] مجمع البیان، ج ۲، ص ۷
[4] نور الثقلین، ج ۱، ص ۲۶
