خداوند غفار، پوشاننده زشتی‌ها
امام رضا علیه‌السلام درباره آیه شریفه «إنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها…»[1]؛«اگر نيكى كنيد، [در حقيقت] براى خودتان نيكى كردهايد و اگر بدى كنيد [باز در حقيقت] براى خودتان بدى كردهايد…» فرمودند: «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا رَبٌ یغْفِرُ لَهَا.»[2] «اگر نیکی کنید به خودتان نیکی کردید و اگر بدی کنید پروردگارتان آن را می‌پوشاند»
«یغْفِرُ» به معنای «یَسترُ»، غفر به معنای پوشاندن به کار رفته است. این روایت، روایت عجیبی است و نگاه ما را نسبت به بی‌ادبی‌ها و سیئات‌مان عوض می‌کند. این روایت هر صاحب خردی را مأخوذ به حیا می‌کند، زیرا از مفهوم روایت در می‌یابد خدایی دارد که سیئات او را می‌پوشاند تا از رشد آن جلوگیری کرده و عواقب آن به خود فرد و دیگران بازنگردد.
خداوند سبحان سیئه فرد را با لطف خویش می‌پوشاند تا بنده در مقابل عملش دچار عکس العمل منفی نگردد، زیرا هر عملی را عکس العملی است و اگر خداوند گناه بنده را نپوشاند به یقین کسی در مقابل عکس‌العمل سیئه‌‌اش جان سالم به در نمی‌برد، زیرا همه کائنات در مقابل عمل سوء او صف کشیده و به نابودی‌اش کمر بسته‌اند.
جرقه‌های هدایت در مسیر سلوک
امام رضا علیه‌السلام درباره آیه شریفه «هُوَ الَّذِی یرِیكُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَ طَمَعاً…»[3]؛ « او كسى است كه براى [ايجاد] ترس و اميد، برق را به شما مىنماياند…» می‌فرمایند: «خَوْفاً لِلْمُسَافِرِ وَ طَمَعاً لِلْمُقِیمِ»[4] «برای مسافر ترس است و برای مقیم طمع».
در تفاسیر برق به معنای لحظاتی است که انسان به یک‌باره نگران و یا امیدوار می‌گردد خداوند سبحان اراده می‌کند هم نگرانی و هم امید را به بندگان خویش نشان دهد.
برق در منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری چنین معنا شده است:
«برق منشأ هدایتی است که در یک لحظه می‌درخشد و بیننده برق، جهان را به گونه دیگر می‌بیند و در یک لحظه حکومت نور خدا بر او خودنمایی می‌کند. همه افراد برق را می‌بینند اما چه بسیار افرادی که هم برق را می‌بینند و هم قدرت آن را درک می‌کنند و حضورش را در زندگی خویش مؤثر می‌بینند و چه بسیار کسانی که می‌بینند و از آن در می‌گذرند.»
برق تنها یک لحظه است یعنی در یك لحظه قدرت خداوند سبحان چه می‌کند، برق نشان از قدرت و رأفت خدا دارد. علت آنکه باران نیسان[5] خاصیت فراوانی دارد از آن جهت که باران از لابلای رعد و برق‌های آسمان عبور می‌کند. خداوند سبحان در زندگی هر یک از ما لحظات عجیب وغریبی را قرار می‌دهد که شاید زمان تجلی‌اش کوتاه‌تر از رعد و برق آسمان باشد اما همین لحظات کوتاه گاهی به شدت شادی‌آفرین و گاهی تأثرانگیز است، اما حقیقتاً این لحظات كوتاه برای هر صاحب خردی به شدت تحول انگیز و تغییر دهنده است.
حضرت در ذیل تفسیر آیه می‌فرمایند: این برق برای مسافر ایجاد ترس می‌کند و مقیم را به طمع باران می‌اندازد. ظاهر سخن حضرت سخنی بود که مطرح شد اما باطن فرمایشات ایشان مسیر سیر و سلوک را تحت شعاع قرار می‌دهد. افراد در مسیر سیر و سلوک یا قدم در راه شناخت حق گذاشته‌اند و حرکت کرده‌اند و یا هنوز بر جای خویش ایستاده‌اند. اگر قدم به راه نهاده باشند با هر برقی، خوفی در دل‌شان ایجاد می‌شود و نگرانی‌اش آن است که در مسیر سیر و سلوک الهی از دیگران عقب مانده است، سایرین رفته‌اند و به حق واصل شده‌اند و او هنوز در ابتدای راه است. نگرانی دیگر سالک آن است که بعد از حرکت، در راه متوقف شود و نیز نگران این مطلب است که شهود نعمات، او را از دیدن منعم بازدارد و او شاکر رأفت و رحمت خداوند سبحان نباشد.
برق زندگی افراد، همان زمان‌های خاصی است که در زندگی‌ها می‌درخشد و نور این درخشش، زندگی فرد را روشن می‌کند. منظور از زمان‌های خاص می‌تواند ماه رمضان، شب‌های قدر، روز عرفه، اعمال حج و… باشد. هر یک از این زمان‌ها برقی است که می‌درخشد و اگر سالک از درخشش این برق‌ها غافل بماند نعمات زیادی را از دست داده است.
حال اگر کسی اصلا قدم در وادی سیر وسلوک نگذاشته و به راه نیفتاده است، این برق برای او طمع ایجاد می‌کند. طمع در عالم ظاهر امید به آمدن همان بارانی است که خیرات کثیری را در پی دارد اما در عالم باطن طمع سالک آن است که مشتاق سیر سلوک الی الله می‌شود، یعنی اگر کسی هنوز در وادی سیر و سلوک قدم نگذاشته و حرکتی نکرده و مقیم است، مشتاق حركت الی الله می‌گردد.
قانون طبیعت آن است که در پی هر برقی بارانی می‌بارد. تفاسیر عرفانی از باران به عنوان نعمات پی در پی و متصل به هم یاد می‌کنند، یعنی در پی هر برق معرفتی در عالم معنا، نعمات معرفتی دیگری پیاپی و لاینقطع بر افراد باریدن می‌گیرد، حال اگر افراد خود را در زیر باران قرار دهند و در مسیر سیر و سلوک قدم بردارند باران‌های مادی و معنوی زندگی آن‌ها افزایش می‌یابد.
این روایت سخن از کسانی می‌زند که خود را در تحت شعاع برق‌های الهی قرار داده‌اند و در پی این برق نعمات فراوانی به آن‌ها رسیده است و همچنین کسانی که اراده حرکت در مسیر حق را کرده‌اند اما هنوز به مقصد نرسیده‌اند. مضافاً به اینکه از روایت چنین استنباط می‌شود که سلوک الی الله تنها از آن گروه و دسته خاصی نیست، هر کس اراده کند می‌تواند سالک و در انتها واصل گردد. برق الطاف الهی در هر حال سازنده و تعیین کننده است فقط کافی است مسافر(سالک) و یا مقیم (بر جای مانده) اراده بهره‌مند شدن از این برق را داشته باشند.
تاریخ جلسه: 86/7/23 – جلسه 3
این جلسه ادامه دارد…
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه اسراء، آیه7
[2] عیون اخبارالرضا، ج1،ص294
[3] سوره مبارکه رعد، آیه12
[4] عیون أخبارالرضا، ج1، ص294
[5] نیسان، ماه هشتم رومی است كه از بیست و سوم فروردین شروع و تا سی‌روز ادامه دارد.از بعضی روایات استفاده می‌شود بارانی كه در این ماه از آسمان نازل می‌گردد خواص و آثار فراوانی دارد و اگر كسی مقداری از آن را در ظرف پاكی جمع كند و سوره‌ها و دعاهای خاص را بر آن بخواند، هر كس از آن آب بخورد از بیماری های گوناگون جسمانی و اخلاقی رهایی می‌یابد
