مقدمه
به لطف خدای سبحان، در محضر قرآن کریم به بررسی بشارت‌های محقق‌الوقوعی که از ناحیه خداوند و رسولش به گروهی از افراد رسیده است، می‌پردازیم. در بطن این بشارت‌ها قرب و وصال به خدای سبحان نهفته و همین امر موجب خوشی و سرور فرد خواهد شد.
در برخی از آیات قرآن بشارت صراحتاً مطرح شده و در برخی دیگر، از محتوا و مفهوم آن‌ها برداشت می‌شود.
ناگفته نماند که همه افراد صلاحیت دریافت بشارت‌های الهی را نداشته و تنها کسانی مشمول دریافت بشارت می‌شوند که خود لیاقت و ظرفیت دریافت آن را در وجود خویش ایجاد کرده باشند.
باغی پر از میوه، کشتزاری پر از محصول!
«وَ فىِ الْأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَاتٌ وَ جَنَّاتٌ مِّنْ أَعْنَابٍ وَ زَرْعٌ وَ نخِیلٌ صِنْوَانٌ وَ غَیرُ صِنْوَانٍ یسْقَى بِمَاءٍ وَاحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلىَ بَعْضٍ فىِ الْأُكُلِ…»[1]
«و در روى زمین، قطعاتى در كنار هم قرار دارد (كه با هم متفاوت‌اند) و (نیز) باغ‌هایى از انگور و کشتزار و نخل‌ها (و درختان میوه گوناگون) كه گاه بر یك پایه مىرویند و گاه بر دو پایه (و عجیبتر آنكه) همه آن‌ها از یك آب سیراب مىشوند! و با این حال، بعضى از آن‌ها را در خوردن بر دیگرى برترى مىدهیم…»
در این آیه به توصیف زمینی پرداخته شده است که در هر قسمت از آن، محصولات گوناگونی رشد می‌کند که ارزش غذایی متفاوتی با یکدیگر دارند. اما آنچه که مشترک بین همه این قسمت‌هاست؛ آبی است که به وسیله آن درختان و گیاهان آبیاری می‌شوند.
این نوع زمین بسیار شگفتانگیز است زیرا برخی از میوه‌ها و محصولات در آب و هوای خاصی رشد کرده و یا تنها در فصل خاصی از سال بار می‌دهند اما در این زمین انواع میوه‌ها و محصولات کشاورزی با طعم‌ها و خواص متنوع یافت می‌شود!
زمین وجودی انسان نیز اینگونه است؛ آنگاه که با آب معرفت آبیاری شود؛ ثمرات گوناگونی در وجود او به بار می‌نشیند که ارزش‌های متفاوتی با یکدیگر دارند. گاه نخل صبر در وجود او ثمر داده و گاه سرمست از انگورهای عرفان می‌شود. به علاوه، محصول رضا، تسلیم و شکر را نیز از مزرعه وجودی خویش درو می‌کند.
به بیان دیگر، در این آیه به انسان بشارت داده می‌شود که زمین وجودی او قابلیت پرورش انواع کمالات و فضائل را در خود دارد. بنده به اذن الهی توانایی آن را دارد که
- در عین صبوری، شاکر و در عین قاطعیت با دیگران خوش برخورد باشد.
- ضمن توجه به ظاهر، از باطن غافل نشده و ضمن التفات به معنویات مادیات خویش را نیز سامان بخشد.
- در عین عقلانیت، به احساسات خود نیز توجه دارد و همان‌گونه که قوه فکر او فعال است در مرحله اجرا نیز به خوبی عمل می‌کند.
به علاوه، وجود یک فضلیت، مانع از بهره‌مندی از فضائل دیگر نیست یعنی فرد در ابعاد مختلف زندگی خویش، اعم از عبادی، اجتماعی، خانوادگی و… موفق است.
این امر، قابلیت پنهان انسان است که تنها با قرارگیری در محضر قرآن کریم می‌توان بر آن واقف شد.
مخاطب این بشارت چه کسانی هستند؟
آنان که به ارزش زمین وجودی خود و قابلیتی‌های خدادادی آن توجه داشته باشند. شرط مهم‌تر آن که زارع زمین وجودی خود را خدای سبحان دانسته و باور داشته باشند که فاعلیت خودشان تأثیری در به بار نشستن این محصولات نداشته و تنها به لطف و فضل الهی از آن بهره‌مندند.
در سوره مبارکه واقعه آمده است:
«أَ فَرَأَیتُمْ ما تَحْرُثُون * أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُون»[2]
«آیا به آنچه کشت می‌کنید نگریسته‌اید؟ آیا شما آن را پرورش می‌دهید یا ما زارع هستیم؟»
زمانی که بنده، خدای سبحان را زارع بداند از تنوع محصولات و پایداری ثمرات در وجود خویش تعجب نخواهد کرد زیرا پروردگار بر هر امری تواناست.
اگر انسان خود را فاعل و زارع بداند؛ نه تنها از ایجاد فضائل و امتیازات گوناگون عاجز بوده بلکه از ایجاد هماهنگی بین کمالات گوناگون و حتی پرورش یک فضیلت هم ناتوان است.
بشارت به ماندگاری فضائل و کمالات
«جَنَّاتُ عَدْنٍ یدْخُلُونهَا وَ مَن صَلَحَ مِنْ ءَابَائهِمْ وَ أَزْوَاجِهِمْ وَ ذُرِّیاتهِمْ وَ الْمَلَائكَةُ یدْخُلُونَ عَلَیهِم مِّن كلِ بَابٍ * سَلَامٌ عَلَیكمُ بِمَا صَبرْتمْ فَنِعْمَ عُقْبىَ الدَّار»[3]
«باغهاى جاودانى كه آنان و هر كس از پدران و همسران و فرزندان‌شان كه صالح بودهاند به آن داخل شده و فرشتگان از هر درى (براى تبریك و تهنیت) بر آنان وارد مىشوند.
(فرشتگان هنگام دیدارِ بهشتیان به آنان می‌گویند:) بخاطر استقامتى كه كردید، بر شما درود باد. پس چه نیكوست سراى آخرت!»
بشارت اول
بهشت، ملکوت و باطن اعمال شایسته آدمی و محل اجتماع ارزش‌ها و کمالات است. در این آیه خدای سبحان به گروهی بشارت پایداری و خلود در کمالات و فضائل را می‌دهد.
برای مثال، بنده‌ای که به او توفیق صدق داده شده و بر ارزش آن واقف است؛ هرگز خواستار رهایی از آن نیست و یا کسی که محبت اهل‌بیت عیلهم‌السلام را در دل دارد لحظه‌ای حاضر به جدا شدن از این محبت نیست. خدای سبحان گروهی را در فضائل و کمالات مقیم کرده و به ایشان اطمینان می‌دهد که هیچ آسیبی نخواهند دید.
بنده نیز اهتمام بر پایداری در راه حق و حقیقت داشته و دعای همیشگی او بر این میل باطنی دلالت می‌کند:
«إهدِنا الصّراطَ المُستَقیمَ»[4]
«پروردگارا ما را به راه راست هدایت فرما»
به علاوه، خدای سبحان به این گروه اجازه می‌دهد که عزیزان خویش را در بهشت با خود همراه نماید؛ البته آنان که خود نیز صلاحیت ورود به جمع بهشتیان را داشته باشند.
با نگاه دیگر می‌توان گفت که عمل صالح این گروه توانسته شعاع وسیعی از خانواده و اطرافیان را تحت تأثیر قرار داده و آنان را نیز جذب مسیر حق نماید.
بشارت دوم
بشارت دیگری که در این آیه مطرح می‌شود آن است که به هنگام ورود این افراد به بهشت، جمعی از ملائکه برای خوشامدگویی به استقبال‌شان می‌آید. در همین دنیا نیز، باطن عمل فرد به گونه‌ای است که هر لحظه ملک به قصد دیدار، دعاگویان به زیارت او می‌آید: «سَلامٌ عَلَیکم»
ملائکه به جهت پایداری این افراد در مسیر حق، بر آنان عرض ارادت کرده و برای سلامت و رهایی ایشان از هرگونه آفت و آسیب دعا می‌نمایند. (سلامٌ علیکم جمله دعایی می‌باشد)
نکته قابل توجه آن ملائک از درب‌های گوناگون بر بنده وارد می‌شوند. وجود این فرد به قدری گسترده است که به سبب وجود ابواب مختلف، محل عبور و مرور فرشتگان می‌شود. فرشتگان گاه از درب زهد وارد شده و گاه از باب توکل یا شکر بر او سلام می‌کنند.
تاریخ جلسه: 98/7/18 ـ جلسه 32
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سَوره مبارکه رعد، آیه4
[2] سوره مبارکه واقعه، آیه 63 و 64
[3] سوره مبارکه رعد، آیه23 و 24
[4] سوره مبارکه حمد، آیه5
