تفسیر قرآن ابواب رحمات و فیوضات الهی را برای انسان می‌گستراند ان‌شالله با عنایت اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام در کلاس تفسیر امام زمان ثبت‌نام گردیم.
به لطف مفسر قرآن به تفسیر آیه ۵ سوره مبارکه والفجر می پردازیم:
آیه 5: «هَلْ فِي ذلِكَ قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ »
«آيا (در اين سوگندها) براى اهل خرد، سوگندى مهم نيست؟»
ارزش زمان
«فی ذلک» اسم اشاره دور است و حکایت از تفخیم و تعظیم این سوگندها دارد؛ یعنی انسان باید قدر و عظمت زمان خود را بداند.
در تربیت دینی، “زمان” از ارزش و قیمت بسزایی برخوردار است، اما متاسفانه انسان، از زمان خود استفاده بهینه نمی‌کند و برای هر چیزی غیر از زمان، هزینه می‌پردازد.
نشانه‌ی عقل
آیا بین “حجر” و “عقل” تلازم وجود دارد؟
در لغت عرب ” حَجَرَ” به معنای ” مَنَعَ” استفاده شده است.
«ذی حجر» يعنی فردی که عاقل است و عقل، مانع از معصیت، گناه، جهالت و رذائل اخلاقی می‌شود.
«عَقَلَ» به معنای «مَنَعَ» است، به زانو بند شتر نیز عقال می‌گویند؛ زیرا او را از حرکت نادرست منع می‌کند.
به انسانی که افعال درست و صحیح انجام می‌دهد و خود را از رفتار و گفتار و افکار نامناسب جدا می‌سازد عاقل می‌گویند.
انسان عاقل از معصیت و گناه پرهیز می‌کند و سعی او بر این است که خدای سبحان را در فضای سالم و به دور از نافرمانی، اطاعت و بندگی کند.
غیر عاقل کیست؟
در کلام وحی و قران عنوان غیر عاقل به انسانی اطلاق می‌شود که در زمان انجام افعال مثبت، از رذائل اخلاقی جدا نشده و به عنوان مثال اهل نفرین به افراد است، و یا در کنار افعال مثبت خود دروغ می‌گوید و خود را از غفلت و معصیت جدا نمی‌کند.
گناه و معصیت در زندگی به مانند آتش در گوشه‌ای از مزرعه و گلزار انسان است که در اثر شعله‌های این آتش، باغ و ثمرات آن می‌سوزد و نابود می‌گردد.
صاحب عقل از طریق کلام حق به یقین می‌رسد
خدای سبحان در آیه: «هَلْ فِي ذلِكَ قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ» اعلام می‌دارد که به واسطه این قسم‌ها اندک تردیدی که برای صاحبان خرد و عقل وجود دارد، رفع می‌شود و صاحب عقل از طریق کلام حق به یقین می‌رسد.
گفتنی است که انسان عاقل با یک اشاره جذب حقیقت می‌شود و این قسم‌ها برای او کافی است.
جواب قسم در اینجا ذکر نشده است تا بیان گردد: افرادی که از حق و حقیقت جدا گشته‌اند، محجوب و در آتش فراق هستند؛ زیرا با اشتغال در عالم ماده از مرکب بودن ظرف زمان غافل شده‌اند و استفاده بهینه ندارند. بنابر این انسانی که از ظرف زمان بعنوان مرکب بسوی توحید استفاده نکند غیر عاقل است.
خداوند این مرکب زمان را در اختیار همه انسان‌ها قرار داده است و اصل مرکب برای استفاده و انتقال از مکانی به مکان دیگر است؛ اما افراد با عدم استفاده از مرکب زمان، عنوان غیر عاقل را برای خود انتخاب می‌کنند.
در نگاه دیگر جواب قسم «لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ»[1] است؛ یعنی خداوند قسم یاد می‌کند که همه شما را در روز قیامت جمع می‌کند.
به همه زمان‌ها قسم که همه شما از این تفرق جدا شده و در یک اجتماع صحیح جمع می‌شوید.
تعقل و پرهیز از سطحی نگری
اندیشه و عقل در وجود انسان او را از سطحی‌نگری پرهیز می‌دهد و توجه به امور هستی بصورت دقیق در او پرورش می‌یابد.
علت نامگذاری عقل در لسان عرب به “حجر” آن است که عقل، در مرحله اول انسان را از امور منفی و رذائل دور می‌کند و در ادامه او را به انجام امور مثبت راهبر است.
بنابر این، عقل، انسان را از هر رذیله اخلاقی، اعتقادی، فکری یا عملی دور می کند و سپس فضائل را در او تقویت می‌نماید.
انسان عاقل از نواهی و امور منفی پرهیز دارد و این پرهیز او را بر انجام حسنات و خیرات توانمند می‌سازد.
تاریخ جلسه: 99/6/12
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه نساء آیه 87
