مایلیم برای اظهار ثناگویی در محضر حق به جهت ورود به ماه مبارک رمضان همه عرش و فرش و ساکنانش را در خدمت بگیریم، بلکه گوشه‌ای از حمد و سپاس بابت حضور مجدد، در این ضیافت را اعلام کنیم و عجز خودمان را در ابتدای ورود به ماه مبارک رمضان بابت اظهار سپاس بیان کنیم، سال گذشته در روز آخر ماه تقاضا داشتیم به ماه رمضان سال آینده برسیم و این دعا برایمان مستجاب شد گرچه این دعا برای بعضی مستجاب نشد.
این فرصت مجدد در اختیار ما قرار گرفته است، فرصتی که از واسطه فیضمان درخواست می‌کنیم؛ اظهار شکر را از طرف یکایک ما جهت ورود به این ضیافت داشته باشد.
گرچه یکایک ما از قدیم مورد اکرام الهی قرار گرفته‌ایم همچنانکه در قرآن آمده «وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ»[1]«ما بنی ادم را از قدیم مورد اکرام خود قرار دادیم» اما اکرامی که از ناحیه خدای سبحان در ماه مبارک رمضان نصیب بنده‌گان می‌شود اکرامی خاص و متفاوت است. در خطبه پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله به تمام واردین به این ماه عنوان «اهل کرامة الله» داده شده است حضرت در این خطبه فرموده‌اند: «جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اللَّه» تمام بنده‌گان در این ماه استحقاق و اهلیت کرامت خدای سبحان را دارند.
از مصادیق اکرام خداوند در ماه رمضان
برخی از مصادیق اکرام خاص حضرت حق در این ماه را ذکر می کنیم:
نگاه رحمت
«يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ»
در این ماه نگاه خداوند به همه بندگان اعم از مومن و فاسق نگاه رحمت است و ذره‌ای غضب و قهر در نگاه خداوند به بنده وجود ندارد گویا بنده تاکنون هیچ معصیتی مرتکب نشده است.
پاسخگویی بی درنگ
«وَ يُلَبِّيهِمْ إِذَا نَادَوْه»
همانطور که در حج حاجیان به خداوند تلبیه می‌گویند در ماه رمضان خدای سبحان به بندگان لبیک می‌گوید به این معنا که حضرت حق پاسخ‌گوی بندگان است و با نام مُجِیب خود از آنان پذیرایی می‌کند، پاسخی بدون درنگ و تأمل.
«يُجِيبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ»
محبوبیت بنده در این ماه فقط محبوبیت نزد حق نیست، در این ماه زمانیکه بنده با خداوند نجوا می‌کند خدای سبحان محبوبیت او را در کل نظام عالم اعلام می‌دارد.
نرخ تورم بالاست
«وَ مَنْ أَدَّى فِيهِ فَرْضاً كَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِينَ فَرِيضَةً فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُور»
در این ماه عمل اندک بندگان بسیار قیمتی می‌شود. در ماه‌های دیگر عمل کردن به واجبات و انجام فرایض الهی تنها به عنوان یک وظیفه بشمار می‌رفت و ثوابی به آن تعلق نمی‌گرفت اما در این ماه هر یک از واجبات ثواب هفتاد واجب را در غیر این ماه دارد.
البته عدد هفتاد نماد کثرت است و تنها به عنوان مثالی ذکر شده تا بندگان به قیمتی بودن فرایض خود در این ماه پی ببرند.
«وَ مَنْ تَلَا فِيهِ آيَةً مِنَ الْقُرْآنِ كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُور»
قرائت یک آیه قرآن در این ماه ثواب یک ختم قرآن را دارد به این معنا که قرائت یک آیه در این ماه معادل قرائت شش هزار و ششصد و شصت و شش آیه است.
درهای بهشت باز و درهای جهنّم بسته است
«إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِي هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُغَلِّقَهَا عَلَيْكُمْ وَ أَبْوَابَ النِّيرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُفَتِّحَهَا عَلَيْكُم»
در این ماه درهای بهشت برای همگان باز است و شرایط ادراک فضایل برای همه افراد میسّر است. در این ماه مقتضی برای خوب‌تر بودن موجود است و مانع مفقود. این ماه ظاهراً یک ماه است اما برنامه تمام عمر بنده در آن رقم می‌خورد، تنها کافی است درخواست خویش را به درگاه حضرت حق عرضه کنیم تا استجابت به دنبال آید.
درهای بهشت در این ماه باز است از خداوند بخواهیم آن را بر رویمان نبندد، از طرفی درهای جهنّم بسته است از خداوند بخواهیم آن را به رویمان نگشاید. در ماه رمضان همانطور که به راحتی امکان اتصاف به حسناتی مانند حسن خلق، کرامت، رأفت، قناعت و … وجود دارد امکان اجتناب از سیئاتی مانند سوء خلق، بخل، حرص، ناشکری و … نیز به سهولت وجود دارد.
- یکی از محاسن عجیب این ماه این است که در این ماه کار خاصی لازم نیست انجام دهیم تنها کافی است درخواست خود را به خداوند عرضه کنیم به عنوان مثال لازم نیست برای باز کردن درهای بهشت یا بستن آن تلاشی کنیم تنها کافی است برای بقای آنچه در این ماه موجود است دعا کنیم.
زنجیری بودن شیاطین
«وَ الشَّيَاطِينَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُسَلِّطَهَا عَلَيْكُم»
«در این ماه شیاطین در زنجیر هستند پس از خداوند درخواست کنید انان را بر شما مسلط نکند»
ممکن است این سوال به ذهن برسد چرا با این وجود همچنان برخی اخلاق شیطانی در ما وجود دارد؟
در جواب باید گفت حرف «فـ» در کلمه «فَاسْأَلُوا» به این معناست که رعایت نکردن حرمت این ماه موجب تسلط شیاطین بر انسان می‌شود.
اگر حرمت ماه مبارک رمضان را رعایت نکنیم و به حریم ماه رمضان آسیب وارد کنیم در همین ماه آفاتی بر ما وارد می‌شود که جبرانش بسیار سخت است.
در دعای شب اول ماه مبارک رمضان و سایر ادعیه هر روز ماه رمضان چندین درخواست داریم: «سلمنا فیک» ما را در ماه رمضان سالم نگه دار
«سلمه لنا» ماه رمضان را تسلیم ما کن تا همچو مرکبی مناسب استفاده خوبی از آن داشته باشیم.
«تسلمه منا» ماه رمضان را نیز از ما سالم نگاه دار.
خطراتی که در ماه رمضان ما تهدید می‌کنند
یکی دیگر از دعاهایی که هنگام ورود به ماه مبارک رمضان می‌کنیم این است: «اللَّهُمَّ لَا تُسَلِّطْ عَلَيْنَا وَصَباً وَ لَا تَعَباً وَ لَا سَقَماً وَ لَا عَطَبا»[2] از خطراتی که ما را در این ماه تهدید می‌کند عارض شدن ناتوانی، خستگی، بیماری و بیحالی است.
خستگی
خستگی زمانی است که انسان کار را به خود نسبت دهد و گمان کند خودش فاعل خیرات است و یا هدف و غایتی را در نظر نگیرد و بی‌هدف اقدام به کاری کند، اگر بدانیم در این ماه هر یک از اعمالمان چه اعتبار و ارزشی دارد و مورد نظر وجود مبارک امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه قرار می‌گیرد خستگی معنایی نخواهد داشت.
شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان می‌گوید در یک روز هم می‌توان ختم قرآن کرد. این امر مخصوص کسانی است که ختم قرآن زحمتی برای آنان محسوب نمی‌شود، زحمت و سختی زمانی است که انسان معرفت لازم را نداشته باشد؛ امّا در این ماه انسان به معرفتی خاص می‌رسد، معرفتی که باور می‌کند هر عمل، قیمتی ما فوق تصور دارد به عنوان مثال قیمت قرائت یک آیه قرآن قیمت قرائت شش هزار و ششصد و شصت و شش آیه می‌شود.
بیماری
از خداوند درخواست عافیت جسم و روح را کنیم تا بیماری در این ماه بر ما مسلط نشود اما اگر بنا به قضای الهی گرفتار بیماری شدیم اعتراض به حق نداشته باشیم و از برکات و اعمال دیگر این ماه مانند قرائت قرآن استفاده کنیم.
بیحالی
ماه رمضان ماه نشاط و توانمندی است نه ماه کسالت و بیحالی. ماه رمضان ماه مهمانی خداست، مهمانی که در آن هریک از ما کنار ائمه، انبیاء، اولیاء، شهداء، صلحاء و … قرار می‌گیریم، شوق ورود به این مهمانی هرگونه بیحالی و کسالت را بی‌معنا می‌کند.
درخواست‌های ما در ماه رمضان
غیر از بیست هرگز
ماه رمضان ماهی است که ما به نمره قبولی اکتفا نمی‌کنیم بلکه درخواست بالاترین نمره را داریم
یکی از درخواست‌های ما در ماه مبارک رمضان «اهْدِنَا لِلْحُسْنَى» است. «حسنی» به معنای بهترین است، درخواست ما درخواست رسیدن به «حسنه» نیست بلکه رسیدن به «حسنی» است یعنی بهترین و برترین‌ها.
تلاشی با موفقیت دائم
«وَ اجْعَلْنَا مِنَ الْعَامِلِينَ الْفَائِزِين»[3] یکی از درخواست‌های ما در این ماه کار کردن و تلاشی همراه با موفقیت دایمی است نه تلاشی که مقبول واقع نمی‌شود و به نتیجه نمی‌رسد و یا گاهاً به نتیجه می‌رسد. بلکه نتیجه تلاشی که همراه با نشاط و به دور از تکلّف باشد موفقیت و مقبولیت همیشگی خواهد بود.
بندگی به جهت تقرب و از سر عشق
«وَ لَا تَجْعَلْنَا مِنَ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَا الضَّالِّينَ»[4] در این ماه از خداوند درخواست می‌کنیم جزء مغضوب علیهم و ضالین نباشیم.
مرحوم نخودکی در اسرار الصلوة می‌گوید: «مغضوب علیهم» کسانی هستند که از ترس خداوند بندگی می‌کنند. در این ماه خواستار بندگی هستیم اما بندگی‌ای که از روی ترس از جهنّم یا عذاب الهی نباشد بلکه بندگی‌ای از سر عشق و ذوق.
«ضالین» کسانی هستند که برای نیل به ثواب تلاش می‌کنند. این افراد حقیقتا راه را گم کرده‌اند، زیرا اگر برای ثواب عملی را مرتکب شویم تنها به میزان ثواب آن عمل بهره می‌بریم اما اگر کار را نه برای ثواب بلکه برای رضای حق و تقرب به او انجام دهیم به قدری ثواب نصیب‌مان می‌شود که قابل تصور نیست.
به عنوان مثال کارگری را تصور کنید که در منزل شما تلاش می‌کند تا مزدی که معین کرده را دریافت کند شما نیز تنها به میزانی که او انتظار دارید به او مزد می‌دهید اما اگر برای کارش حساب و مقداری در نظر نگیرد قطعا بیشتر از مقداری که تصور می‌کند به او عطا می‌کنید.
ارتباط شایسته با خلق
- ادبیات ما در این ماه حمد و ثنای خدای سبحان است همانطور که در دعای افتتاح می‌خوانیم: «اللهم انی افتتح الثناء الیک…» خلق نیز عیال الله و جیره‌خوار خداوند هستند، باید در ارتباط با خلق آنان را در عین کثرت، مصداقی از وحدت(خداوند) بدانیم و ارتباطی شایسته با آنان داشته باشیم، با این وجود چگونه ممکن است زبان به ناسزایی خلق بگشاییم.
چه مستی است ندانم که رو به ما آورد
که بود ساقی و این باده از کجا آورد
متقی کیست و چه ویژگی‌های دارد؟
«ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ»[5]
«این کتاب که هیچ شک در آن نیست، راهنمای پرهیزگاران است. (پرهیزکاران) کسانی هستند که به غیب ایمان می‌آورند؛ و نماز را برپا می‌دارند؛ و از تمام نعمتها و مواهبی که به آنان روزی داده‌ایم، انفاق می‌کنند.»
به ذکر نکاتی در ذیل این آیات می‌پردازیم:
- به یقین قرآن مُحِب متقین است و نمی‌گذارد آنان در وصال به محبوب درمانده شوند بلکه آنان را به خداوند رهنمون می‌شود «هُدَی للمُتَقِین»
- متقی کسی است که قول و فعلش برای خداوند باشد و از هر ناخالصی اجتناب کند.
- خداوند در معرفی متقین می‌فرماید: «الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ» متقی به غیب ایمان دارد و باور دارد هرچیزی در این عالم باطن و پشت پرده‌ای دارد که در آن نام حق می‌درخشد گرچه شاید برای همگان این امر قابل رؤیت نباشد.
- متقی علاوه برایمان به غیب عالم، به غیب قرآن نیز ایمان دارد. او همانطور که به قرآن صامت اعتقاد دارد به قرآن ناطق که وجود مبارک حضرات معصومین هستند نیز یقین دارد و دلداده آن است (یکی از معانی ایمان دلدادگی است). در ارتباط با قرآن صامت نیز به بواطنی که در آیات آن نهفته است اعتقاد دارد.
- متقی نه فقط خود مُصلِّی است بلکه اقامه صلاة نیز می‌کند، نماز در وجود او ظهور دارد و اقامه آن را می‌کند.
زمانیکه قرآن عنوان «يُقِيمُونَ الصَّلاةَ» را بیان می‌کند لسانش صرفا لسان مدح و تمجید است اما زمانیکه عنوان «مُصلِّین» را بیان می‌کند گاهی لسانش مدح است و گاه ذم همانطور که در بعضی اوقات آنان را مورد سرزنش قرار می‌دهد و می‌فرماید: «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّين»[6]
منظور از اقامه مراقبت و محافظت بر چیزی است، به عنوان مثال در ارتباط با مجاهدین می‌گویند: آنان اقامه سیوف دارند و از شمشیرهایشان محافظت می‌کنند.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند:
«إِنَّ لِرَبِّكُمْ فِي أَيَّامِ دَهْرِكُمْ نَفَحَاتٍ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا»[7]
«پرودگارتان در روزگارتان نسیم‌های رحمتی را می‌وزد آگاه باشید خودتان را در معرض نسیم رحمت او قرار دهید.»
یکی از مفسرین می‌گوید: زمانهای خاص وزش نسیم رحمت خدا هنگام نماز است. هنگامی که نسیم رحمت خدا می‌وزد مرده زنده می‌شود و رنگ زندگی می‌گیرد.
نماز زمان وزیدن رحمت حق است، در این هنگام خود را در معرض آن نسیم قرار دهید.
من به سر چشمه خورشید نه خود بردم راه
ذره ای بودم و مهر تو مرا بالا برد
بی بزرگتر هرگز
«بِكُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِكُمْ يَخْتِم»[8] اگر عاقبت نیکی باشد تنها به برکت وجود معصومین است.
به وجود مبارک حضرت بقیة الله عجل‌الله‌تعالی‌فرجه پناهنده می‌شویم و به حضرت عرض می‌کنیم به ما آموخته‌اند:
«مَن ارادَ اللهَ بدَءَ بِکُم»[9]
«هرکس قصد خدا را دارد باید از شما آغاز کند»
شما بزرگواران دری هستید که مردم ناگزیرند به سراغتان آیند تا به سرمنزل مقصود رسند «وَ الْبَابِ الْمُبْتَلَى بِهِ النَّاس»[10]
یابن الزهرا! امروز را با صلوات مادرتان شروع می‌کنیم تا شاه کلیدی را به محضرت بیاوریم. پسر فاطمه! یوسف زهرا! می‌دانیم از ما دل گرفته‌اید، مدت زیادی است که به شما سر نزدیم و شما را اولویت خود قرار نداده‌ایم، می‌دانیم بارها سراغمان آمدی اما ما در را برایت باز نکردیم و جوابی ندادیم یا با تاخیر پاسخگو بودیم.اما می‌دانیم در این ماه گله و شکایتی از ما نمی‌کنی و پرونده خطاهایمان را پاک کرده‌ای. پسر فاطمه! آمده‌ایم بگوییم: دستمان را بگیر و نگاه‌مان کن. آقا اگر به ما تنها یک نگاه کنی پاک می‌شویم، مولایم وارد مهمانی‌ای شدیم که تمام خوبان عالم در آن قرار دارند، زشت است در جمع ابرو مندان ما بی ابرو باشیم،مولایم از شما می‌خواهیم در این مهمانی ما را کنار خود جا دهید تا غفلتی عارض‌مان نشود و از حق غافل نشویم. آقا جان درخواست می کنیم وقتی نام شاگرد اول‌ها را می‌خوانند به برکت شما نام ما نیز جزء آنان باشد.
نماز برای درک شب قدر
هر شب بعد از نماز عشاء و قبل از نماز وتر این نماز را بخوانید تا عنایات خاصی را درک کنید.
چهار رکعت به دو سلام
در هر رکعت یک حمد و سه مرتبه سوره کافرون، سه مرتبه توحید
بعد از نماز سیزده مرتبه استغفار، سیزده مرتبه سبحان الله و در انتها یک بار استغفار.
تاریخ جلسه؛ 1396 ـ جلسه1
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه اسراء، آیه 70
[2] مفاتیح الجنان، اعمال شب اول ماه رمضان
[3] مفاتیح الجنان، اعمال شب اول ماه رمضان
[4] مفاتیح الجنان، اعمال شب اول ماه رمضان
[5] سوره مبارکه بقره، آیات 2 و 3
[6] سوره مبارکه ماعون، آیه 3
[7] بحار الأنوار( ط- بيروت)، ج68، ص221
[8] زیارت جامعه
[9] زیارت جامعه
[10] زیارت جامعه
