سوره مبارکه مریم، آیه16
«وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا»
«ودر اين كتاب از مريم ياد كن آنگاه كه از كسان خود در مكانى شرقى به كنارى شتافت»
داستان حضرت مریم
خدای سبحان در ارتباط با داستان حضرت مریم به پیامبرصلّی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌فرماید«اذک» (به یاد بیاور) به همین جهت گفته می‌شود داستان حضرت مریم برای زندگی روزمره افراد پیام‌های خاصی دارد.
مستقل بودن حضرت
حضرت مریم به عنوان شخصیتی مستقل ذکر می‌شود، در این آیات حتی وابستگی او به عیسی نیز مطرح نیست، خداوند به پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌فرماید داستان حضرت مریم را برای افراد ذکر کن، زمانی که عزلتی برگزیده است
عزلتی با اختیار
ـ مریم از ابتدا عابده بود و در اجتماع حضور نداشت. عزلت اولیه حضرت مریم انتخاب او نبود؛ زیرا مادر او قبل از تولد فرزندش، او را نذر معبد کرده بود. « إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما في بَطْني مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّميعُ الْعَليم»[1] اما عزلت ثانویه او که در این آیات عنوان شده انتخاب خود او بود.
عزلت فکری
ـ هریک از ما اگر خلوت‌های صحیحی داشته باشیم (بی درنگ) عنایات خاصی را دریافت می‌کنیم (فوری بودن این عنایات با توجه به حرف «ف» است)، گاهی اوقات خلوت ظاهری است و ما از حضور در اجتماع گوشه می‌گیریم و گاهی عزلت فکری است و از جهالت های فکری دوری می‌کنیم و تلاش می‌کنیم از جاهلان پرهیز کنیم، چنین عزلتی برکات خاصی را در‌بردارد همچنان‌که حضرت مریم زمانی که چنین عزلتی را برگزید از مواهب و عنایات خاص خدای سبحان بهره برد.
عزلت در نماز
ـ چنین عزلتی برای هریک از ما هنگامی که در محضر مولا برای نماز می‌ایستیم وجود دارد، در این هنگام از تمام اهلمان انقطاع پیدا می کنیم، انقطاعی که خود انتخاب کردیم.
خلوتی معرفت آفرین
شرق را محل طلوع نور گفته اند. « مَكَانًا شَرْقِيًّا » خلوتی است که به تابش نور نزدیک باشد و معرفت و حب حق در ان حاکم باشد.
خلوتی نابجا
ـ گاهی اوقات خلوت سبب نفوذ افکار ناسالم می شود چنین خلوتی مبارک نیست و عنایتی در پی ندارد.
ـ اگر خلوتی برگزیده‌ایم اما از برکات و عنایاتی بهره نمی‌بریم نسبت به آن تجدید نظر کنیم.
سوره مبارکه مریم، آیه17
«فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا»
«و در برابر آنان پردهاى بر خود گرفت پس روح خود را به سوى او فرستاديم تا به [شكل] بشرى خوشاندام بر او نمايان شد»
غار تنهایی
ـ بعضی در ارتباط با زمان این عزلت می‌گویند عزلت مربوط به زمانی است که او حائض می‌شد بعضی دیگر می‌گویند مربوط به زمانی است که هنگام غسل مردی او را مشاهده کرد.
در این هنگام حضرت مریم مانعی بین خود و ساکنین بیت المقدس قرار داد. باطن این امر آن است که ایشان حتی با اطرافیانی که علی‌الظاهر با او هم فکر هستند مانع و حجابی قرار داد. هریک از ما نیز گاهی لازم است عزلتی انتخاب کنیم و به غار تنهایی پناه ببریم، غاری که در شریعت مراقبه نام دارد و هرگونه فکر و خیالی در ان راه نمی‌یابد.
استمداد از صبر و نماز
ـ به ما آموزش داده شده است در هنگامه گرفتاری از صبر و نماز کمک بگیریم «وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»[2] اگر در این هنگام به نماز پناه می بریم ولی با این وجود شاهد گشایش و فرجی نیستیم نمازمان نماز حقیقی نیست و خلوتهایمان در نماز خلوت نیست.
قدرت نمایی حق
ـ در آیه دو بار ضمیر «نا» (= ما ) عنوان شده «فَأَرْسَلْنَا .. رُوحَنَا»، این امر بیانگر قدرت خدای سبحان است.
خدای سبحان می‌فرماید ما برای مریم قدرت نمایی کردیم و جبرئیل را در قالب بشری به سوی او روانه کردیم« فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا»
نیروهای غیبی
هریک از ما نیز اگر خلوتی نورانی و فارغ از وساوس شیطانی داشته باشیم خدای سبحان ملک و نیروهای ملکوتی و غیبی را در زندگی ما وارد می کند و اموری را دریافت می کنیم که هرگز تصور نمی‌کردیم.
ترس‌های مبارک
حضرت مریم هنگامی که ناگهان در خلوت خود جبرییل را در قالب مردی بسیار زیبا مشاهده کرد جا خورد و و ترسید.بسیاری از شوک هایی که در زندگی ما وارد می شود باطن بسیار مبارکی دارد و برکات زیادی را ایجاد می کند شاید به این علت که یک لحظه پناهندگی و انقطاع خاصی ایجاد می شود.
سوره مبارکه مریم، آیه18
«قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَن مِنكَ إِن كُنتَ تَقِيًّا»
«[مريم] گفت اگر پرهيزگارى من از تو به خداى رحمان پناه مىبرم»
مدیریت بحران را باید از حضرت مریم بیاموزیم،با وجود این شوک اگر بسیاری از ما بودیم قادر به سخن نبودیم اما حضرت مریم فوراً با جبرییل شروع به سخن کرد.
آثار عبادت صحیح
زمانی که عبادت، عبادت صحیحی باشد انسان می‌تواند به سرعت از صحنه‌های سخت عبور کند و سختی‌ها را کنار بزند. حضرت مریم بلافاصله به آن مرد (جبرئیل) گفت« إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَن مِنكَ إِن كُنتَ تَقِيًّا» این گفته نمایانگر این است که ما نمی‌توانیم مشکلات را خودمان حل کنیم، بلکه برای حل مشکل باید پناهنده به خدای سبحان شویم. اگر در زندگی مان مشکلاتی است که مرتفع نمی‌شود به این دلیل است که پناهنده به خداوند نشدیم.
آثار نام رحمن خدای سبحان
از آثار نام «رحمن» خداوند ایجاد عفت و عصمت است. حضرت مریم در این آیه نفرمود «أعوذ بالله» بلکه فرمود «أعوذ بالرحمن» رحمن صیغه مبالغه است، مریم به خداوندی پناهده شد که رحمتش بسیار زیاد است و از جلوه‌های رحمت او ایجاد عصمت برای بندگان است، عصمتی که بنده را از ارتکاب گناه محافظت می‌کند.
حضرت مریم به جبرئیل گفت: اگرتو اهل تقوا باشی استعاذه من به خداوند برای تو نیز نافع است «إِن كُنتَ تَقِيًّا »
موعظه پذیری از خصایص متقین است
علامت متقی موعظه پذیری است، کسی که هیچ پروایی ندارد و موعظه در او تاثیری ایجاد نمی‌کند متقی نیست.
پناهندگی به حق برای حفظ عفت
- برای حفظ عفت خود به خداوند پناهنده شویم.حضرت مریم عفاف خود را در معرض آسیب دید و راهکار حفظ عفت را پناهندگی به خدای سبحان دید.
سوره مبارکه مریم، آیه19
«قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا »
«گفت من فقط فرستاده پروردگار توام براى اينكه به تو پسرى پاكيزه ببخشم»
جبرئیل پاسخ داد من فقط پیکی از ناحیه رب تو هستم تا هدیه ای به تو عطا کنم،این هدیه پسری رشد یافته است که از همه نواقص جدا شده و به انواع فضایل آراسته گشته.
بشارتی در راستای تربیت
بشارتی که حضرت جبرئیل برای حضرت مریم داشت در راستای تربیت مریم است «إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ».
اهمیت واسطه
نقش واسطه بسیار حایز اهمیت است. جبرئیل نفرمود :«لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا» (تا خداوند به تو فرزندی عطا کند ) بلکه گفت تا من به تو فرزندی عطا کنم، مطرح کردن این نقش دال بر جسارت نیست.
عبادت و عنایت
اگر فردی اهل عبادت باشد و عزلت صحیحی داشته باشد، عنایت خاصی را از ناحیه حضرت حق به عنوان هبه دریافت می کند.
برکت دعای در جمع
در عین این که وجود مقدس حضرت عیسی رحمت است و نصاری متنعم از وجود مقدس ایشان بودند، اما هبه به حضرت مریم عطا شد یعنی ظرف قبول حضرت عیسی مریم است. علت اینکه دعای جمعی برکت خاصی دارد به این جهت است که اگر در جمع به یک نفر عنایتی شود از طفیل او دیگران نیز بهره می برند.
عطیه الهی
عطیه‌ای که خداوند می بخشد از هر عیبی به دور است و تمام کمالات را داراست«غُلَامًا زَكِيًّا»
اگر خداوند علمی ربانی به ما عطا کرد اما در عوض انکه علم ایجاد خشوع کند ما را گرفتار عجب کرد به دلیل ظلمی است که کرده ایم .
سوره مبارکه مریم، آیه20
«قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا »
«گفت چگونه مرا پسرى باشد با آنكه دست بشرى به من نرسيده و بدكار نبودهام »
تعجب حضرت مریم
آیه از جهت تعجب کردن حضرت مریم قابل توجه است. حضرت مریم با آنکه علی الدوام از مائده آسمانی در کنار محراب خود برخوردار می شده و از ارزاق بهشتی اطعام می‌شده اما با شنیدن بشارت حضرت جبرئیل شگفت زده می‌شود و باور نمی‌کند که عبادت او به حدی به او رتبه می‌دهد که بی آنکه درخواستی کند از رزقی الهی برخوردار شود.
عفت، شرط رزق من حیث لا یحتسب
لازمه بهره مندی از رزقی من حیث لا یحتسب، داشتن سابقه طولانی عفت است «وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا».
بدون اسباب ظاهری
حضرت مریم با آنکه عابده بود اما گمان می‌کرد برای تولد فرزند باید اسباب ظاهریه باشد. ما نیز ممکن است با آنکه بسیار اهل عبادت باشیم اما گمان کنیم همه امور از طریق اسباب ظاهریه باید فراهم شود درحالیکه خدای سبحان بسیاری از امور زندگی مان را بدون ایجاد اسباب ظاهریه تأمین می‌کند.
مدت حمل حضرت مریم
دوران حمل دورانی طولانی است، در ارتباط با دوران حمل حضرت مریم اختلاف نظر وجود دارد بعضی می گوید یک ساعت بوده بعضی می گویند نه ماه بوده و بعضی قایل به سه ماه بودن آن هستند.
خواجه عبدالله انصاری در ذیل آیات زنا در سوره مبارکه نور می‌فرماید فحشا بر دو نوع است: یک نوع ان فحشای صوری و ظاهری است. نوع دیگر آن فحشای قلبی است، فحشای قلبی این است که قلب متوقع از دیگران و امیدوار به آنان باشد و آغوش پر مهرشان را رفع کننده نیاز خود بداند. چنین فردی ظاهرا عفیف است اما باطنا مرتکب فحشا شده است. امام سجاد علیه السلام می‌فرمایند:
«رَأَيْتُ الْخَيْرَ كُلَّهُ قَدِ اجْتَمَعَ فِي قَطْعِ الطَّمَعِ عَمَّا فِي أَيْدِي النَّاس»[3]
«تمام خوبی را در قطع طعم از مردم دیدم»
تاریخ جلسه: 98/3/1 ـ جلسه 14
این جلسه ادامه دارد…
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه آل عمران، آیه 35
[2] سوره مبارکه بقره، آیه 45
[3] کافی، ج2، ص148
