بر این باوریم كه اگر نسبت به امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه شناخت نداشته باشیم تا قیامت در حیرت و ضلالت باقی می‌مانیم؛ و از سوی دیگر، به مجرّد اقدام برای دریافت معرفت امام علیه‌السلام، مورد عنایت خاص حضرت قرار می‌گیریم.
بنا نداریم برای معرفة الامام از جوی‌های بین راه استفاده كنیم، سراغ سرچشمه می‌رویم و شناخت امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه را از كلام حضرات معصومین علیهم‌السلام دریافت می‌كنیم.
روایتی است در جلد 99 بحارالانوار، صفحه 193 كه در آن با عناوین مختلفی به امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه سلام داده می‌شود. از جمله:
سلام بر امامی که…
«السَّلَامُ عَلَى الْإِمَامِ الْعَالِمِ الْغَائِبِ عَنِ الْأَبْصَارِ وَ الْحَاضِرِ فِی الْأَمْصَارِ وَ الْغَائِبِ عَنِ الْعُیونِ وَ الْحَاضِرِ فِی الْأَفْكَار»
«سلام بر امامی كه چشم‌ها او را نمی‌بیند ولی در شهرها حاضر است، پنهان از دیدگان و حاضر در اذهان و افكار ما.»
بهترین مردم
امام سجاد علیه‌السلام در مورد مردم زمان اهل غیبت می‌فرمایند:
«أَفْضَلُ أَهْلِ كُلِ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَة»[1]
«مردم زمان غیبت بهترین مردم هستند. آنها آنقدر ادراكشان قوی است، آنقدر فهیم و اهل معرفت هستند كه غیبت نزد آنها به منزله شهود است.»
این افراد از كسانی كه در زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، امیرالمؤمنین و سایر حضرات معصومین علیهم‌السلام بودند، برترند، چرا كه ندیدن را به منزله دیدن می‌گیرند و علیرغم غیبت امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه او را باور دارند و به امتثال امر او گردن می‌نهند.
پذیرش ولایت
- طبق روایتی خداوند در عالم ذّر به اصحاب الیمین گفت:
«أَنَّنِی رَبُّكُمْ وَ مُحَمَّدٌ رَسُولِی وَ عَلِی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَوْصِیاؤُهُ مِنْ بَعْدِهِ وُلَاةُ أَمْرِی وَ خُزَّانُ عِلْمِی ع وَ أَنَّ الْمَهْدِی أَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِی وَ أُظْهِرُ بِهِ دَوْلَتِی وَ أَنْتَقِمُ بِهِ مِنْ أَعْدَائِی وَ أُعْبَدُ بِهِ طَوْعاً وَ كَرْها»[2]
«من پروردگار شما هستم، محمد فرستاده من است، علی امیرالمؤمنین و اوصیای بعد از او ولی امر من و خزّان علم من هستند و مهدی، كسی است كه به واسطه او دین من نصرت می‌شود، دولتم ظاهر می‌گردد و از دشمنانم انتقام گرفته می‌شود، به واسطه وجود اوست كه من عبادت می‌شوم، برخی با میل و رغبت مرا عبادت می‌كنند و برخی با بی‌میلی و كراهت.»
در عالم ذر، زمانی كه ما در حد ذره بودیم، خداوند از ما برای ربوبیت خود، رسالت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و ولایت ائمه هدی علیهم‌السلام تعهد گرفت، سپس مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه را معرفی نمود و از ما خواست تا ولایت او را بپذیریم، چرا كه با قبول امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، مسلماً به اولیای قبل از او هم اعتقاد داریم.
ثمره پیوست به امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه
- در روایتی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل شده است كه فرمودند:
در معراج، خداوند امیرالمؤمنین و سایر ائمه علیهم‌السلام را به حضرت رسول معرفی كرد (كه در این حدیث نبوی به تفصیل بیان شده است) و در آخر در مورد حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه فرمود:
«بِالْقَائِمِ مِنْكُمْ أَعْمُرُ أَرْضِی بِتَسْبِیحِی وَ تَقْدِیسِی وَ تحلیلی [تَهْلِیلِی] وَ تَكْبِیرِی وَ تَمْجِیدِی، بِمَلَائِكَتِی لِتُؤَیدَهُ عَلَى إِنْفَاذِ أَمْرِی وَ إِعْلَانِ دِینِی ذَلِكَ وَلِیی حَقّاً وَ مَهْدِی عِبَادِی صِدْقاً» [3]
«به واسطه وجود قائم از شما با تسبیح و تقدیس و تهلیل و تكبیر و تمجیدم، زمینم را آباد می‌كنم، با ملائكه‌ام امدادش می‌كنم تا امرم را در عالم انفاذ كند و دینم را آشكار نماید، او به حق ولی من است و به راستی هدایت شده بندگان من است.»
اگر با وجود مقدس حضرت پیوست داشته باشیم، زمین وجودمان آباد می‌شود، و اوامر الهی در قلب و دلمان نفوذ می‌كند، و دین خدا برایمان عیان می‌گردد.
ثمره معرفت
- از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است:
«إِذَا قَامَ الْقَائِمُ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) اسْتَنْزَلَ الْمُؤْمِنُ الطَّيْرَ مِنَ الْهَوَاءِ، فَيَذْبَحُهُ، فَيَشْوِيهِ، وَ يَأْكُلُ لَحْمَهُ، وَ لَا يَكْسِرُ عَظْمَهُ، ثُمَّ يَقُولُ لَهُ: احْيَ بِإِذْنِ اللَّهِ. فَيَحْيَا وَ يَطِيرُ؛ وَ كَذَلِكَ الظِّبَاءُ مِنَ الصَّحَارِي.»[4]
«زمانی كه قائم علیه‌السلام قیام كند، یك فرد مؤمن بخواهد، پرنده‌ای كه در حال پرواز است فرود می‌آید، پرنده را می‌كشد، كبابش می‌كند و گوشتش را می‌خورد، ولی استخوانش را نمی‌شكند. سپس به استخوان‌ها می‌گوید: «به اذن خدا زنده شو، پس بلافاصله زنده می‌شود و پرواز می‌كند و در مورد آهوی در بیابان نیز همینطور است (خواست مؤمن برای خوردن او و سپس زنده شدنش، نافذ است.)»
معرفت نسبت به حضرت موجب پیوست و قرب به او می‌شود و قرب، مشابهت ایجاد می‌كند، احیای اموات، امری است كه خاص خود حضرت است، ولی در زمان ظهور، مؤمن آن قدر نافذ الاراده می‌شود كه حتی می‌تواند مظهر اسم مُحیِی خداوند شود.
زمان ظهور در کلام امام صادق علیه‌السلام
- امام صادق علیه‌السلام در ترسیمی از زمان ظهور می‌فرمایند:
«وَ يَكُونُ ضَوْءُ الْبِلَادِ نُورَهُ، وَ لَا يَحْتَاجُونَ إِلَى شَمْسٍ وَ لَا قَمَرٍ، وَ لَا يَكُونُ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ مُؤْذٍ، وَ لَا شَرٌّ، وَ لَا إِثْمٌ، وَ لَا فَسَادٌ أَصْلًا، لِأَنَّ الدَّعْوَةَ سَمَاوِيَّةٌ، لَيْسَتْ بِأَرَضِيَّةٍ، وَ لَا يَكُونُ لِلشَّيْطَانِ فِيهَا وَسْوَسَةٌ، وَ لَا عَمَلٌ، وَ لَا حَسَدٌ، وَ لَا شَيْءٌ مِنَ الْفَسَادِ، وَ لَا تَشُوكُ الْأَرْضُ وَ الشَّجَرُ، وَ تَبْقَى زُرُوعُ الْأَرْضِ قَائِمَةً، كُلَّمَا أُخِذَ مِنْهَا شَيْءٌ نَبَتَ مِنْ وَقْتِهِ، وَ عَادَ كَحَالِهِ، وَ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْسُو ابْنَهُ الثَّوْبَ فَيَطُولُ مَعَهُ كُلَّمَا طَالَ، وَ يَتَلَوَّنُ عَلَيْهِ أَيَّ لَوْنٍ أَحَبَّ وَ شَاءَ.»
«در آن زمان همه جا به نور او روشن است و هیچ كس نیازی به خورشید و ماه ندارد، هیچ آزار دهنده و موجود شروری روی زمین نیست. (چه در عالم خاكی و چه در زمین وجود ما ) و هیچ گناه و فسادی صورت نمی‌گیرد، زیرا دعوت امام عصر (عج) ندایی آسمانی است، نه زمینی. شیطان در آن روزگار نه وسوسه‌ای دارد، نه عملكردی و نه حسادتی (در زمان ظهور شیطان هیچ كارآیی ندارد.). روی زمین و و روی درختان خاری نیست. هر چه از زراعت‌ها برداشت شود باز هم روییدنی‌ها سر جایش باقی می‌ماند. ( همان زمان كه چیده می‌شود، رویش مجدد صورت می‌گیرد.) و به همان حالت اوّل بر می‌گردد. هر فرد لباسی به فرزندش می‌پوشاند، مدتها برایش می‌ماند، و به هر رنگی كه بخواهد و دوست داشته باشد، در می‌آید.»
«وَ لَوْ أَنَّ الرَّجُلَ الْكَافِرَ دَخَلَ جُحْرَ ضَبٍّ، أَوْ تَوَارَى خَلْفَ مَدَرَةٍ، أَوْ حَجَرٍ، أَوْ شَجَرٍ، لَأَنْطَقَ اللَّهُ ذَلِكَ السِّتْرَ الَّذِی یتَوَارَى فِیهِ، حَتَّى یقُولَ: یا مُؤْمِنُ، خَلْفِی كَافِرٌ فَخُذْهُ. فَیأْخُذُهُ وَ یقْتُلُهُ.»
اگر كافری خود را در سوراخی پنهان كند كه سوسمار خود را پنهان می‌كند، یا پشت سنگریزه یا سنگ و یا درخت پنهان شود خداوند آنها را گویا می‌كند و می‌گویند: ای مؤمن، كافری پشت من است، بگیریدش. پس او را می‌گیرند و می‌كُشند. (در آن زمان هیچ جای عالم برای كافران امن نیست.)
«وَ یصَافِحُ الْمُؤْمِنُونَ الْمَلَائِكَةَ، وَ یوحَى إِلَیهِمْ، وَ یحْیوْنَ- وَ یجْتَمِعُونَ- الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ.» [5]
مؤمنین با ملائكه مصافحه می‌نمایند، و به اذن خدا مردگان را احیا می‌كنند.
احیاء اموات، نمادی از قدرت این افراد برای هدایت اهل ضلالت است.
- در بحارالانوار از امام صادق علیه‌السلام نقل است كه فرمودند:
«مُوَسَّعٌ عَلَى شِيعَتِنَا أَنْ يُنْفِقُوا مِمَّا فِي أَيْدِيهِمْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا قَامَ قَائِمُنَا حَرَّمَ عَلَى كُلِ ذِي كَنْزٍ كَنْزَهُ حَتَّى يَأْتِيَهُ فَيَسْتَعِينَ بِهِ عَلَى عَدُوِّهِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهُ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِيمٍ.»[6]
در آن زمان آنقدر روزی شیعیان وسعت دارد كه می‌توانند همه موجودیشان را انفاق كنند (رذیله حرص و بخل در وجودشان ریشه كن شده است.)
هنگام ظهور قائم، هیچ صاحب گنجی نمی‌تواند گنجش را نگه دارد مگر اینكه بیاید در خدمت حضرت قرار گیرد و بوسیله آن، امام را نسبت به دشمنان یاری دهد.
خدای تعالی می‌فرماید: «كسانی كه طلا و نقره را جمع و در راه خدا انفاق نكنند، به عذابی دردناك گرفتار می‌شوند.»
انتظار فرج
- پیامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در مورد آیه«وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ، إِنَ اللَّهَ كانَ بِكُمْ رَحِیما» می‌فرمایند: خداوند دوست دارد كه دائم از او درخواست شود، و فضل خدا، همان انتظار فرج است (بنابراین باید از خدای سبحان طلب كنیم كه ما را در شمار منتظرین فرج قرار دهد.)
***
در بررسی دعای امام رضا علیه‌السلام برای حضرت حجت عجل‌الله‌تعالی‌فرجه به این فراز رسیدیم:
«وَ اجْعَلْنَا لَهُمْ أَعْوَاناً»
«خدایا! ما را معین همه آنها قرار ده.»
وقتی معین هر یك از ائمه علیهم‌السلام باشیم در حقیقت یار و یاور امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه هستیم، و زمانی كه به حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه نزدیك باشیم، معین همه ائمه علیهم‌السلام خواهیم بود.
آقای بهجت (ره) فرمودند: اینكه در ادعیه می‌خوانیم :«لَا تَجْعَلْ مُصِیبَتَنَا فِی دِینِنَا» ، مصیبت در دین این است كه انسان نتواند نسبت به امام زمانش اعانت داشته باشد.
«فَإِنَّهُمْ مَعَادِنُ كَلِمَاتِك»
«خدایا! آنها معادن كلمات تو هستند»
برخی می‌گویند: منظور از «كلمه»، «كُن» به معنای «باش» است؛ یعنی كلمه‌ی وجود پیدا كردن.
خدای سبحان هر چیز را در عالم هستی بخواهد موجود كند، با وساطت این بزرگواران وجود پیدا می‌كند. (ما هم هر زمان كه طالب موجود شدن امری در زندگیمان هستیم، باید به حضرات معصومین علیهم‌السلام تمسك داشته باشیم.)
«وَ خُزَّانُ عِلْمِكَ وَ أَرْكَانُ تَوْحِیدِكَ وَ دَعَائِمُ دِینِكَ وَ وُلَاةُ أَمْرِك»
«(حضرات معصوین) خزانه‌های علم تو و پایه‌های دین تو و والیان امرت هستند»
اگر بخواهیم طالب علوم الهی باشیم، باید به ائمه هدی علیهم‌السلام توجه كنیم و سراغ آنها برویم كه خزانه علم خداوند هستند و باید به آنها پیوست داشته باشیم تا ستونهای دینداری‌مان محكم و پا بر جا بماند و سست و متزلزل نشود.
فردی خدمت آیة الله بهجت (ره) رفت و از ایشان توصیه‌ای خواست؛ آقای بهجت فرمودند:
«دو كار انجام دهید: در اوج شدائد برای فرج دعا كنید، آن وقت برای خودتان هم فرج و گشایش می‌شود. دیگر اینكه دعا كنید ظهور برای اهل ایمان، با عافیت همراه باشد.»
در آخر الزمان ابتلائات و گرفتاریها زیاد می‌شود و ثبات قدم در دینداری مشكل می‌گردد، باید با توّسل و تمسك از خدا بخواهیم این دوران را با عافیت بگذرانیم و دعا كنیم:
«وَ اجْعَلْ لَنَا فِی ذَلِكَ الْخِیرَةَ.»
«ظهور حضرت حجّت را خیر و عافیت ما قرار بده»
از فرمایشات دیگر آیت الله بهجت این است كه فرمودند: «بیش از اینكه درخواست تشرّف خدمت حضرت را داشته باشید، سعی كنید اعتقاداتتان را تقویت نمایید»
- در دوره غیبت بسیار مهم است كه مراقب باشیم اعتقاد و باورمان نسبت به امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه كم نشود. اگر كسی دچار مشكلات اعتقادی شود و ریزش داشته باشد، معلوم نیست موفق شود و پس از این مرحله رویش مجددی نصیبش گردد.
به كنار بیت ماندم من بی‌نوای حیران
بشنید گوش جانم ز درون چنین صدایی
تو به صدق متصف شو، به صفات اهل تقوا
به سراغ تو من آیم، تو نگو چرا نیایی
اگر در عشقمان صادق باشیم و در زندگی شیوه اهل تقوا را در پیش گیریم، خود حضرت ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه سراغ ما می‌آیند.
به حضرت بقیة الله عرض می‌كنیم:
ذره خاكم و در كوی توام جای خوش است
ترسم ای دوست كه بادی ببرد ناگاهم
مولا جان! با لطف و عنایت شما، محّبت و معرفتمان در كام جانمان جای گرفته است، امّا نگرانیم كه در ابتلائات سخت آخر الزمان غربال شویم.
عاجزانه از شما تمّنا می‌كنیم ما را مقیم آستان خود قرار دهید و ثبات قدم نصیبمان بفرمایید.
من خواستار جام می از دست دلبرم
این راز با كه گویم و این غم كجا برم
آقا جان ! آنچنان ما را از می عشق خود مست كنید كه از وادی شما به جای دیگر نرویم.
گر از سبوی عشق دهد یار جرعه‌ای
مستانه جان ز خرقه هستی در آورم
جلسه: جلسه 20
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] بحار الأنوار( ط- بيروت)، ج52، ص122
[2] اصول كافي ، ج2، ص 8
[3] بحارالانوار، ج18، ص 342
[4] دلائل الإمامة( ط- الحديثة)، ص 462
[5] دلائل الإمامة( ط- الحديثة)، ص 462
[6] بحار الأنوار( ط- بيروت)، ج 70، ص 143
