مقدمه
عاجزانه خدای سبحان را سپاسگزاریم که توفیق همراهی با جمعی که همه بالاتفاق خواهان معرفت بیشتر امام‌شان هستند نصیبمان شده. بر این باوریم که هرچقدر میزان معرفت بیشتر باشد محبت ما نسبت به اماممان افزون‌تر می‌شود و افزونی محبت موجب افزونی تبعیت و پیوست به امام می‌گردد.
اسم اعظم
زمانی تابلو فرشی را خدمت آشیخ جعفر مجتهدی می‌آورند که روی آن نوشته شده بود «قائم آل محمد». ایشان به مجرّد دیدن تابلو، احترام خاصی به جای آوردند و آن را بوسیدند. سپس فرمودند: اسم «ولی» هر زمان، اسم اعظم است. قدر خود را بدانید، شما با اسم اعظم الهی روبرو هستید.
اسم اعظم، نامی از اسماء الهی است که هر کس آن را بیاموزد می‌تواند در عالم تصرّف کند، و دنیا تحت اختیارش قرار می‌گیرد.
- هر زمان توفیق گام برداشتن در مسیر معرفت امام عصر عجل الله فرجه نصیبمان می‌شود، گویا اجازه دست‌یابی به اسم اعظم به ما داده شده است.
نباید این شناخت را نعمتی همچون دیگر نعمات زندگی‌مان بدانیم. معرفة الامام موهبت خاصّی است که با آن تنگناهای ما به سعه و گشایش تبدیل می‌شود، و جنبه بشری و مادی ما به جنبه روحانی و ملکوتی بدل می‌گردد.
برای کسب معرفت بیشتر، ادعیه مربوط به حضرت ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه را بررسی می‌کنیم تا از این رهگذر، گاه به شناخت امام نائل گردیم و گاهی با جایگاه خود در رابطه با حضرت آشنا شویم.
معرفی حضرت ولی عصر (عج) از لسان امام صادق (ع)
در دعای روز سیزدهم ماه رمضان، امام صادق علیه‌السلام با چند عنوان از امام زمان عجّل‌الله‌فرجه نام می‌برند:
«…وَ الْمُعَظِّمِ لِحُرْمَتِكَ وَ الْمُعَبِّرِ عَنْكَ وَ النَّاطِقِ بِحُكْمِكَ وَ عَيْنِكَ النَّاظِرَةِ وَ أُذُنِكَ السَّامِعَةِ…»[1]
«…و تعظیم کننده حرمتت و بازگو کننده از سوی تو و گوینده حکم تو و چشم بیننده و گوش شنونده تو…»
امام زمان (عج)، تعظیم کننده حرمت خدا
«وَ الْمُعَظِّمِ لِحُرْمَتِكَ»: حضرت ولی‌عصر عجّل‌الله‌فرجه کسی است که حرمت خدا را بزرگ می‌شمارد، و برای خالق احترام بسیار خاصی قائل است. حضرت همه عوالم را حریم خدا می‌داند و همیشه و همه جا در برابر خداوند تعظیم خاص دارد.
امام زمان (عج)، بازگو کننده از جانب خدا
«وَ الْمُعَبِّرِ عَنْكَ»: امام عصر عجّل‌الله‌فرجه عبارات را از جانب خدا بیان می‌کنند و از خود نظری نمی‌دهند. اگر نسبت به افراد جذب و دفعی دارند، و به آنها پیامی می‌دهند، کلام خداست که بر زبان حضرت جاری می‌شود.
امام زمان (عج)، گوینده حکم خدا
«وَ النَّاطِقِ بِحُكْمِكَ»: امام زمان عجّل‌الله‌فرجه احکام خدا را بیان می‌کند.
برخی افراد از این جهت منتظر ظهور هستند که تصور می‌کنند در آن زمان امور اجرایی دین راحت تر و سهل‌تر است! اما این گونه نیست که ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه در احکام الهی مسامحه‌ای داشته باشند! در آن زمان همه بایدها و نبایدهای شرعی به قوّت خود باقی است، زیرا امام ناطق به حکم خداست.
صفات امام همیشه و همه جا ثابت است. در هر زمان زندگی کنیم و در هر گوشه عالم باشیم، امام عصر عجّل‌الله‌فرجه «النَّاطِقِ بِحُكْمِكَ» است، امر خدا را برایمان بیان کرده و پیام خدای سبحان را به ما می‌رساند.
در زمان غیبت، به میزانی که ارتباط‌مان با حضرت قوی‌تر باشد، می‌توانیم بیشتر بایدها و نبایدهای شرعی را از حضرت دریافت کنیم، و بدون تساهل و تسامح، مجری احکام الهی باشیم.
امام زمان (عج)، چشم بینای خدا
«وَ عَيْنِكَ النَّاظِرَةِ»: امام عصر عجّل‌الله‌فرجه چشم بینای خداست.
«ناظرة»: حضرت دائماً ما را نگاه می‌کند، و در زندگی‌مان همواره تحت نظر ایشان هستیم.
نظر به نگاه عمیق و دقیق گفته می‌شود، وقتی بیننده‌ای در جمع، روی یک فرد خاص متمرکز شوند، می‌گویند به او نظر دارد.
با همه وجودمان تمنّا داریم روزی منظور نظر اماممان شویم، و طالب نگاهی هستیم که حاکی از رضایت و پسند مولایمان باشد.
امام عصر عجّل‌الله‌فرجه هر گاه به ما نظر بیفکند، با نگاهی اصلاح‌مان می‌کند. گویا با هر نگاه حضرت متوجه می‌شویم نحوه تفکّرمان، نوع گفتارمان و یا شیوه اجرایمان اشتباه است و به تغییر و اصلاح نیاز دارد.
امام عصر عجل الله فرجه «عین الله الناظرة» است، و همواره ما را می‌بیند. شاید برای گروهی این سؤال مطرح شود که چرا در دعای ندبه می‌گوییم:«مَتَى تَرَانَا وَ نَرَاك»[2]؟
یک پاسخ این است که در این فراز دعا، طالب دیداری دو طرفه هستیم، می‌خواهیم هم حضرت ما را ببینند و هم ما ایشان را. پاسخ دیگر اینکه می‌خواهیم زمانی که حضرت به ما نگاه می‌کند، دیدنی باشیم. نمی‌خواهیم امام عصر عجّل‌الله‌فرجه آلودگی ما را مشاهده کنند. گویا در این عبارت به حضرت می‌گوییم: کی می‌شود ما را ببینید و بپسندید؟ کی می‌شود عیب‌هایمان برطرف گشته و رذائل‌مان مرتفع شده باشد، تا با نگاه به ما قلب‌تان راضی و دل‌تان شاد شود؟
امام زمان(عج)، گوش شنوای خدا
«وَ أُذُنِكَ السَّامِعَةِ»: امام گوش شنوای خداست. خدای سبحان تنها شنوای اصوات ما نیست، بلکه نیّات ما را هم می‌شنود. امام به عنوان «اذن الله السّامعه» دائماً در حال شنیدن هستند. همان‌طور که برای سمع خدا محدودیتی نیست، برای سمع «ولی خدا» هم حدّی وجود ندارد. ولی عصر عجل الله فرجه همیشه و همه جا، همه گفته‌های ما را می‌شنود. حضرتش نه تنها اصوات ما، بلکه حدیث نفس ما را هم می‌شنود. امام از آنچه قلباً آروز می‌کنیم، یا خواسته‌ای که از دل می‌گذرانیم مطلّع می‌شوند.
اگر این امر را باور کنیم، نه تنها درصدد اصلاح گفتارمان بر می‌آییم، بلکه مراقب آرزوهای قلبی و تمنّاهای درونی‌مان هم خواهیم بود.
امام زمان (عج) سامان‌دهنده پریشانی‌ها و آشفتگی‌ها
«اللَّهُمَّ الْمُمْ بِهِ شَعْثَنَا و اشْعَبْ بِهِ صَدْعَنَا وَ ارْتُقْ بِهِ فَتْقَنَا»[3]
«خدایا! به واسطه وجود امام زمان عجّل‌الله‌فرجه پراکندگی‌ها و گسیختگی‌ها و از هم پاشیدگی‌های ما را سامان بخش، و شکاف‌های زندگی ما را پر کن»
«صدع» به معنای از هم گسیختگی و پاشیدگی است.
امام عصر عجّل‌الله‌فرجه به آشفتگی‌های زندگی ما سامان می‌دهند. اگر گرفتار پریشانی‌های ظاهری، روحی و فکری هستیم، اگر قلب و دلی آشفته، و عملکردهایی به هم ریخته و پراکنده داریم، باید از ساحت مقدّسش تمنّا کنیم تا به وجودمان سامان بخشیده و امورمان را مرتّب کنند.
از سوی دیگر در زندگی ما شکاف‌ها و خلأهای متعددی وجود دارد، و نقش امام پر کردن این خلأهاست. گویا با حاکمیت ولایت امام، دیگر در مسیر زندگی‌مان پستی و بلندی، و شکاف و درّه‌ای وجود ندارد، راه‌مان همچون مسیری صاف و هموار است، و با لطف و عنایت حضرت مسیر زندگی‌مان به راحتی و با سهولت طی می‌شود.
جهل، مانع پیوست به امام
در فرازی از دعای معروف «اللّهم عرّفنی نفسک» می‌خوانیم:
«حَتَّى نَنْظُرَ إِلَى وَلِيِّكَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ … شَافِياً مِنَ الْجَهَالَةِ»[4]
«خدایا! می‌خواهم به “ولی” تو بنگریم درحالی‌که از درد جهالت رها شده باشیم»
این عبارت دعا به ما می‌آموزد به میزانی که علم‌مان افزایش یابد، امکان برقراری ارتباط با ولی عصر عجل الله فرجه برایمان بیشتر فراهم می‌شود. به همین دلیل دائماً درخواست می‌کنیم:«رَبِّ زِدْني عِلْماً»[5]، و خواهان علمی نورانی هستیم که حجاب‌های بین ما و اماممان را مرتفع کند.
جهل، از موانع پیوست با امام است. اگر همواره خود را تحت تعلیم و تزکیه رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله قرار دهیم «يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَة»[6]، و از آموزش و پرورش پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله بهره‌مند شویم، توجّه و ارتباط‌مان با امام عصر عجل الله فرجه روز افزون می‌شود.
«شَافِياً مِنَ الْجَهَالَةِ»: با درمان جهالت، گویا شیطت از وجود ما دور شده است. زیرا در روایت «جنود عقل و جهل»، آموختیم که همه پستی‌ها و آلودگی‌ها زیر نظر شیطان، و تحت عنوان جهل و نادانی است.
بیماری‌های اخلاقی مثل بخل، حسد، حرص و تنگ‌نظری و… اموری ریشه‌دار است و نشان از این دارد که شیطان در وجود فرد لانه کرده و موجب بروز این بیماری‌ها می‌شود.
بهترین و وسیع‌ترین راه درمان این امور، پیوست به امام است. با توجّه خاص و تام به حضرت، جهالت‌مان درمان شده و از بیماری‌های اخلاقی رها می‌شویم.
«شَافِياً مِنَ الْجَهَالَةِ»: خدای سبحان در مورد قرآن می‌فرماید«فيهِ شِفاءٌ لِلنَّاس»[7] وجود مقدّس امام عصر عجّل‌الله‌فرجه نیز شفا است، نه دارو. دارو می‌تواند عوارض مختلف و متعدد داشته باشد، ولی «شفا» بدون هر عارضه جانبی است. در پیوست با امام زمان عجل الله فرجه به گونه‌ای شفا می‌گیریم و بهبود می‌یابیم که در تصوّرمان نمی‌گنجد.
درخواست اقامت دائم در حریم خدمت به حضرت ولی‌عصر (عج)
در ادامه دعای «اللهم عرفنی نفسک…» عرض می‌کنیم:
«أَقِمْنَا بِخِدْمَتِهِ»[8]
«خدایا! ما را به خدمت او (حضرت ولی عصر(عج) ) درآور»
در این بخش از دعا درخواست می‌کنیم در حریم خدمت به امام مقیم باشیم، نمی خواهیم همچون کارگرهای روز مزد، موقتاً در خدمت ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه باشیم، بلکه خواهان خدمت‌رسانی دائم هستیم.
کسی که بدون مرخصی، خادم دائم امامش باشد، گویا همواره در حضور حضرت بوده و از توفیقی بسیار خاص و ارزشمند برخوردار شده است.
نقل است یکی از کسبه بازار از شیخ رجبعلی خیاط ذکری خواست تا با آن، به دیدار امام زمان عجّل‌الله‌فرجه نائل شود. ایشان به او گفتند (با عددی خاص) تا چهل شب این آیه را بخوان:«رَبِ أَدْخِلْني مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْني مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصيراً »[9] کاسب هر شب ذکر مزبور را می‌خواند تا شب سی و نهم رسید.
روزی بچه یتیمی که همیشه برای خانواده‌اش از این فرد جنس نسیه می‌گرفت به مغازه‌اش آمد و گفت: مادرم گفته می‌شود یک صابون به ما بدهید؟ کاسب با لحنی سرد می‌گوید: مادر تو فقط مغازه من را بلد است و همیشه تو را به اینجا می‌فرستد. پسرک با شرمندگی سرش را پایین انداخت و رفت. کاسب همان شب خواب دید از پشت در خانه صدایش می‌کنند. بیدار شد و در خانه را باز کرد. آقایی بلند قامت آنجا ایستاده بود و به او فرمود: ما می‌توانیم فرزندان‌مان را اداره کنیم، اگر سراغ شما می‌آیند برای این است که می‌خواهیم شما به مقامی برسید. صبح روز بعد کاسب به خانه شیخ رجبعلی رفت و ماجرا را نقل کرد. ایشان گفتند اگر قالب صابون را داده بودی، صورت حضرت را می‌دیدی.
باید مراقب باشیم که با غفلت و بی‌توجهی، توفیق ارتباط با ولی‌عصر عجّل‌الله‌فرجه را از دست ندهیم. بسیاری از اوقات کارهای آسان و امور در دسترس می‌تواند ما را به عنوان خدمت‌گزارانی مقبول، به چشم اماممان بیاورد. اما اگر همین خدمات به نظرمان بزرگ آمده و برایمان سنگین باشد، حجاب و مانعی بین ما و حضرت خواهد بود.
آنچه در ادعیه طلب می‌کنیم، حاکی از این است که قابلیّت تحقق آن خواسته را داریم، مگر نه به ما توصیه نمی‌کردند این امور را درخواست کنیم، عبارت «أقِمنا بِخِدمَتِه» بیانگر این مطلب است همه ما شایستگی داریم که همواره در خدمت مولایمان باشیم. باید با عشق و معرفت، قابلیت‌های وجودی‌مان را به فعلیت برسانیم تا با وساطت امام، در زمره یاران و خادمان حضرت قرار گیریم.
درخواست پسند فعل حضرت ولی عصر (عج)
در ادامه دعای «اللهم عرفنی نفسک…» درخواست می‌کنیم:
« وَ اجْعَلْنَا…الرَّاضِينَ بِفِعْلِه»[10]
« خدایا! ما را از خرسندان از افعالش قرار بده»
اگر می‌خواهیم قلب مبارک عصر عجّل‌الله‌فرجه از ما راضی باشد، ابتدائاً ما باید از افعال امام رضایت داشته باشیم.
به اذن حضرت حق، تدبیر امور زندگی ما به دست امام زمان عجّل‌الله‌فرجه است، باید آنچه حضرت برایمان انجام می‌دهد، بپسندیم، و با زبان حال و قال بگوییم:
«آنچه آن خسرو کند، شیرین بود»
«راضی» اسم فاعل است و از آن اراد حال و آینده می‌شود. از خدای سبحان درخواست می‌کنیم همیشه فعل امام را بپسندیم و در امور مختلف زندگی، کوچک‌ترین شکایت و اعتراضی نسبت به حضرت نداشته باشیم.
یک فرمانده ارتش، می‌تواند بابت سنوات خدمتش درجات زیادی بگیرد و ژنرال و ارتشبد شود، ولی ممکن است به علّت ارتکاب خلطا و خلاف، تمام درجاتش را از او بگیرند.
ما نگران این هستیم که پس از قرب به امام عصر عجّل‌الله‌فرجه و توفیق خدمت به حضرت، در عرصه‌هایی از زندگی دچار غفلت و لغزش شویم و عناوین ناصر و معین و خادم و… از ما گرفته شود. به همین جهت از خداوند درخواست می‌کنیم این امور از ما سلب نشده و تا هنگام مرگ از این توفیقات برخوردار باشیم.
به حضرت ولی‌عصر عجّل‌الله‌فرجه عرض می‌کنیم:
مولا جان! عاجزانه از شما تمنّا داریم به عنایت خود دعاهای ما را با عافیت، به هدف اجابت برسانید و یاری‌مان کنید تا پایان زندگی توفیق اعانت و خدمت به شما نصیبمان شود.
ما بدان مقصد عالی نتوانیم رسید هم مگر پیش نهد لطف شما گامی چند
تاریخ جلسه:97/8/30 ـ بخش پنجم
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] دانشنامه امام مهدی ج6،ص180/ بحارالأنوار،ج95،ص37
[2] کی می‌شود تو ما را ببین و ما تو را
[3] مفاتیح الجنان، دعای افتتاح
[4] کمال‌الدین و تمام‌النعمۀ، ج2،ص512
[5] سوره مبارکه طه، آیه114
[6] سوره مبارکه آل عمران، آیه 164
[7] سوره مبارکه نحل، آیه69
[8] کمال‌الدین و تمام‌النعمۀ، ج2،ص513
[9] سوره اسراء، آیه 80
[10] کمال‌الدین و تمام‌النعمۀ، ج2،ص513
