مقدمه
در مسیر شناخت امام عصر عجل الله فرجه، به میزان معرفت فعلی‌مان اکتفا نکرده، و خواهان معرفتی روزافزون هستیم.
این بار متونی از روایات و ادعیه را بررسی می‌کنیم تا هم به شناخت بیشتری نسبت به شخصیت امام زمان عجل الله فرجه نائل شویم، هم وظائف خود را نسبت به حضرت بشناسیم.
بر آنیم تا با معرفت بیشتر، محبت‌مان افزون شده و به دنبال آن پیوست بیشتری بین ما و امام عجل الله فرجه برقرار شود.
امام زمان (عج)، سائق(سوق دهنده) است
فردی به نام «عباد» می‌گوید بر امام صادق علیه‌السلام وارد شدم درحالیکه از نماز ظهر فارغ شده بودند. حضرت دست‌هایشان را به سمت آسمان بلند کرده و این گونه دعا کردند:
«أَيْ سَامِعَ كُلِّ صَوْتٍ أَيْ جَامِعُأَيْ بَارِئَ كُلِّ نَفْسٍ بَعْدَ الْمَوْتِ أَيْ بَاعِثُ أَيْ وَارِثُ أَيْ سَيِّدَ السَّادَةِ أَيْ إِلَهَ الْآلِهَةِ أَيْ جَبَّارَ الْجَبَابِرَةِ أَيْ مَلِكَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ أَيْ رَبَّ الْأَرْبَابِ أَيْ مَلِكَ الْمُلُوكِ أَيْ بَطَّاشُ أَيْ ذي [ذَا] الْبَطْشِ الشَّدِيدِ أَيْ فَعَّالًا لِما يُرِيدُ* أَيْ مُحْصِيَ عَدَدِ الْأَنْفَاسِ وَ نَقْلِ الْأَقْدَامِ أَيْ مَنِ السِّرُّ عِنْدَهُ عَلَانِيَةٌ أَيْ مُبْدِي أَيْ مُعِيدُ أَسْأَلُكَ بِحَقِّكَ عَلَى خِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ وَ بِحَقِّهِمُ الَّذِي أَوْجَبْتَ لَهُمْ عَلَى نَفْسِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ أَنْ تَمُنَّ عَلَيَّ السَّاعَةَ بِفَكَاكِ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ وَ أَنْجِزْ لِوَلِيِّكَ وَ ابْنِ نَبِيِّكَ الدَّاعِي إِلَيْكَ بِإِذْنِكَ وَ أَمِينِكَ فِي خَلْقِكَ وَ عَيْنِكَ فِي عِبَادِكَ وَ حُجَّتِكَ عَلَى خَلْقِكَ عَلَيْهِ صَلَوَاتُكَ وَ بَرَكَاتُكَ وَعْدَهُ اللَّهُمَّ أَيِّدْهُ بِنَصْرِكَ وَ انْصُرْ عَبْدَكَ وَ قَوِّ أَصْحَابَهُ وَ صَبِّرْهُمْ وَ افْتَحْ لَهُمْ مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصِيراً وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ أَمْكِنْهُ مِنْ أَعْدَائِكَ وَ أَعْدَاءِ رَسُولِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ»
عرض کردم: «أَ لَيْسَ قَدْ دَعَوْتَ لِنَفْسِكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ» فدایتان شوم، منظور از «ولی خدا» که برایش دعا کردید خودتان هستید؟
فرمودند:« دَعَوْتُ لِنُورِ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَائِقِهِمْ وَ الْمُنْتَقِمِ بِأَمْرِ اللَّهِ مِنْ أَعْدَائِهِمْ» من دعا کردم برای کسی که نور آل محمد علیهم‌السلام، سائق آل محمّد علیهم‌السلام و به امر خدا انتقام گیرنده از دشمنان آنهاست.
از امام صادق علیه السلام سؤال کردم:«مَتَى يَكُونُ خُرُوجُهُ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ» فدایتان شوم، او کِی خروج می‌کند؟ حضرت فرمودند:« إِذَا شَاءَ مَنْ لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ» هر وقت خدا بخواهد، خدایی که عالم خلق و امر به دست اوست. [1]
- در این روایت، امام عصر عجل الله فرجه به عنوان «سائق» معرفی شده‌اند، کسی که سوق می‌دهد، به سمت جلو هُل می‌دهد.
- امام عصر عجل‌الله‌فرجه، بزرگتری است که گویا پشت سر شما ایستاده و می‌گوید تا تو راه نیفتی، من نمی‌روم، نه اینکه به سرعت پیش برود و بگوید باید بدوی تا به من برسی!
- امام زمان عجل الله فرجه پشت سر ماست تا ما را به بقیه برساند. حضرت برای ما جذبه‌هایی به میدان می‌آورد تا در دنیا جا نمانیم و به عوالم بالا راه پیدا کنیم.
- امام عصر عجل الله فرجه «سائق» است و از پشت ما را به پیش می‌راند. هرگاه اسیر دنیا شده و در سلوک‌مان متوقف شویم، گویا امام‌مان را معطّل کرده‌ایم و باید به جهت این منتظر نگه داشتن، از او طلب بخشش کنیم.
دعای امام سجاد (ع) برای ملازم رکاب شدن با حضرت ولی عصر(عج)
امام باقر علیه السلام نقل می‌کنند که پدرم (امام سجاد علیه السلام) بعد از نماز جمعه این دعا را می‌خواندند:
«اللَّهُمَّ اشْتَرِ مِنِّي نَفْسِيَ الْمَوْقُوفَةَ عَلَيْكَ الْمَحْبُوسَةَ لِأَمْرِكَ بِالْجَنَّةِ مَعَ مَعْصُومٍ مِنْ عِتْرَةِ نَبِيِّكَ ص … بِوِلَادَتِهِ تَمْلَأُ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً وَ لَا تَجْعَلْنِي مِمَّنْ تَقَدَّمَ فَمَرَقَ أَوْ تَأَخَّرَ فَمَحَقَ وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ لَزِمَ فَلَحِقَ وَ اجْعَلْنِي شَهِيداً سَعِيداً فِي قَبْضَتِكَ»[2]
«خدایا جانم را که برایت وقف کردم و در خدمت توست از من بخر و در کنار معصومی از عترت پیامبرت صلی الله علیه و آله قرار ده. همان که زمین پس از اینکه از ظلم و جور لبریز شد، به وسیله او از قسط و عدل پر می شود. (امام سجاد علیه السلام از خدا می خواهد تا جان خود را برای ولی عصر عجل الله فرجه خرج کند.)
خدایا! مرا از کسانی قرار نده که از او پیش افتاده و جزء مارقین شدند، و کسانی که از او دور افتاده و نابود گشتند. مرا در شمار کسانی قرار ده که ملازم بوده و به او ملحق شده‌اند. مرا شهید سعاتمندی قرار بده که در قبضه قدرت توست»
- از بیانات امام سجاد علیه‌السلام به این حقیقت می‌رسیم که اگر ملازم رکاب ولی‌عصر عجّل‌الله‌فرجه باشیم، به حضرت ملحق می شویم، و اگر بین ما و امام‌مان فاصله‌ای نباشد، می‌توانیم به شهادت نائل گردیم. در حقیقت، در همین عالم به شهود می‌رسیم و سعید و خوشبخت می‌شویم، و بالاتر از اینها، تحت قدرت خدای متعال زندگی می‌کنیم. «وَ اجْعَلْنِي شَهِيداً سَعِيداً فِي قَبْضَتِكَ»
- هرچه بیشتر با امام زمان‌مان باشیم، تواناتر و عاقبت بخیر‌تر هستیم، و با حضور بیشتر حضرت در زندگی‌مان خوشبخت‌تر و سعادتمندتر می‌شویم.
درک دولت کریمه
در دعای افتتاح می‌خوانیم:
« اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَة»[3]
«خدایا! برای درک دولت کریمه امام زمان عجل الله فرجه به تو امید و اشتیاق داریم.»
- دولت کریمه، دولتی است که هرکس آن را قبول کند اکرام می شود، دولتی که در آن غیر از لطف چیز دیگری نیست. گویا هرکس صاحب این دولت را بپذیرد مخاطب «لا تَثْريبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْم»[4]؛« امروز هيچ ملامت و سرزنشى بر شما نيست» قرار گرفته و تمامی خطاهایش بخشیده می شود.
- در رأس این دولت امام مُکرمی است که همه را تحویل می‌گیرد، حتی کسانی که عمری نسبت به او غافل و بی‌توجّه بوده و حتی در حقّ امام‌شان ظلم کرده‌اند.
اکرام در دنیا و آخرت به واسطه دولت کریمه
در ادامه دعا می‌گوییم:
«وَ تَرْزُقُنَا بِهَا كَرَامَةَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة»[5]
«و به واسطه آن دولت، کرامت دنیا و آخرت را روزی‌مان کنی.»
- با آن دولت کریمه، در دنیا و آخرت اکرام می‌شویم، و به واسطه وجود مقدّس امام عصر عجّل الله فرجه کریمانه امور مادی و معنوی‌مان تأمین می‌شود.
- البته باید توجه داشت اکرام حضرت شامل کسی می شود که طالب و خواهان این کرامت باشد، چرا که در دعای جوشن کبیر می‌گوییم: «یا مُکرمَ مَن استَکرَمَه»
حضرت ولی عصر(عج)، جانشین پیامبر(ص)
امام صادق علیه‌السلام حضرت ولی عصر عجل الله فرجه را به عنوان «وَ خَلِيفَةُ مُحَمَّدٍ»؛«جانشین پیامبر(ص)» معرفی کرده‌اند.
نقل است روزی گروهی به مدینه وارد شدند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند هرکس یکی از این افراد را به خانه‌اش ببرد. یکی از آنها که هم بت‌پرست بود و هم بسیار زشت و پر خور، توسط هیچ‌کس انتخاب نشد. پیامبر صلی الله علیه و آله او را به خانه خودشان بردند. پس از غذا، عایشه در حجره را به روی او بست. سحر به مجرّد اینکه پیامبر در را باز کردند آن مرد کافر به سرعت فرار کرد. پیامبر متوجه شدند که از شدّت قضای حاجت لباس و رخت خوابش را کثیف کرده، و از شرمندگی گریخته است.
مرد کافر در میان راه یادش افتاد که بت‌اش را در خانه پیامبر صلی الله علیه و آله جا گذاشته، و دوباره برگشت.
وقتی به خانه رسید، مشاهده کرد که پیامبر صلی الله علیه و آله با لب خندان و رویی باز مشغول تمیز کردن رختخواب او هستند. مرد بت‌پرست همان زمان شهادتین را بر زبان جاری کرد و مسلمان شد.
به حضرت ولی عصر عجل الله فرجه عرض می کنیم:
آقا جان! شما «جانشین محمّد صلی الله علیه و آله» معرفی شده‌اید و همچون سیره جدّ بزرگوارتان با ما برخورد می کنید.
مولا جان! عمری با حبّ دنیا، و با خلاف و گناه خود را آلوده کرده‌ایم. اما به اکرام شما امید بسته‌ایم. می‌دانیم که با کرامت بی‌انتهای خود ما را می‌پذیرید، و هرگاه به سوی شما برگردیم، بدون اینکه کلمه‌ی عتاب‌آمیزی بر زبان جاری کنید یا تازیانه قهری بر ما فرود آورید، مهربانانه تحویل‌مان می‌گیرد.
بهترین دوستان و شیعیان حضرت ولی عصر(عج)
امام سجاد علیه السلام در دعای روز عرفه می‌گویند:
«… وَ اجْعَلْنِي مِنْ خِيَارِ مَوَالِيهِ وَ شِيعَتِهِ أَشَدَّهُمْ حُبّاً وَ أَطْوَعَهُمْ لَهُ طَوْعاً وَ أَنْفَذَهُمْ لِأَمْرِهِ وَ أَسْرَعَهُمْ إِلَى مَرْضَاتِهِ وَ أَقْبَلَهُمْ لِقَوْلِهِ وَ أَقْوَمَهُمْ بِأَمْرِهِ وَ ارْزُقْنِي الشَّهَادَةَ بَيْنَ يَدَيْهِ حَتَّى أَلْقَاكَ وَ أَنْتَ عَنِّي رَاض»[6]
در این دعا حضرت امام سجاد (ع) از خداوند درخواست می کنند: «وَ اجْعَلْنِي مِنْ خِيَارِ مَوَالِيهِ وَ شِيعَتِهِ»؛ «خدایا مرا جزء بهترین دوستان و شیعیان او قرار بده»
- اولین نکته قابل تأمّل در دعا این است که لفظ «وَ اجْعَلْنِي» آمده، نه «وَ اجْعَلْنِا». دعا، فردی است نه جمعی. یعنی هرکس باید خودش به این باور برسد که برای تحقّق این امر قابلیت دارد.
- مطلب دیگر اینکه اولین خصوصیّت برای بهترین یاران و شیعیان، «أَشَدَّهُمْ حُبّاً» ذکر شده. کسی می‌تواند جزء بهترین دوستان قرار گیرد که در شمار عاشق‌ترین‌ها نسبت به حضرت باشد. بنابراین باید به دنبال محبّتی روز افزون باشیم تا بتوانیم بیش از دیگران به حضرت نزدیک شویم.
- دومین خصوصیت «أَطْوَعَهُمْ لَهُ طَوْعاً» ذکر شده، یعنی کسانی که بیشترین میزان اطاعت را دارند.
مرحوم دامغانی در شرح یکی از تشرّفاتش خدمت ولی عصر عجل الله فرجه نقل می‌کند: زمانی همراه جمعی از دوستان در معیت امام زمان عجل الله فرجه بودیم. پس از پنج ساعت پیاده‌روی در کوهستان، با نهایت خستگی و تشنگی به چشمه‌ای رسیدیم. ولی به این جهت که حضرت نفرمودند آب بنوشید، هیچ‌کس آب نخورد. پس از مدتی به چشمه دیگری رسیدیم. حضرت فرمودند وضو بگیرید، و همه فقط وضو گرفتیم. به چشمه سوم رسیدیم. حضرت خودشان وضو گرفتند و به ما چیزی نفرمودند، ما هم هیچ کاری نکردیم، نه آب خوردیم و نه وضو گرفتیم. به چشمه چهارم رسیدیم. حضرت فرمودند: آب بنوشید. همه آب نوشیدند اما خودشان آب نخوردند، درحالیکه تشنگی در وجود حضرت موج می‌زد، و ما هیچ سؤال نکردیم که چرا خودتان آب نمی‌نوشید. به چشمه پنجم که رسیدیم حضرت آب نوشیدند و ما از آن آب ننوشیدیم.
این حکایت، شرح نمونه‌ای از اطاعت محض است. باید اینگونه تابع و مطیع امام‌مان باشیم تا بتوانیم در زمره‌ی بهترین یاران و شیعیان حضرت قرار بگیریم.
یا مولای، یا صاحب الزّمان!
عاجزانه از محضر مبارک‌تان تمنّا می کنیم عنایت خود را شامل حال‌مان کنید تا در صف عشاقی قرار گیریم که بیشترین میزان محبّت و اطاعت شما را دارند. می خواهیم فرمان شما در زندگی‌مان نافذ باشد، همواره برای جلب رضایت شما بشتابیم، و در انتها در پیشگاه شما به شهادت نائل شویم، تا هنگام ملاقات با خدا، مرضی حضرت حق باشیم. «أَنْفَذَهُمْ لِأَمْرِهِ وَ أَسْرَعَهُمْ إِلَى مَرْضَاتِهِ … وَ ارْزُقْنِي الشَّهَادَةَ بَيْنَ يَدَيْهِ حَتَّى أَلْقَاكَ وَ أَنْتَ عَنِّي رَاض»
تاریخ جلسه: 97/8/2 ـ بخش 4
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] دانشنامه امام مهدی(عج)، ج6، ص 236/ فلاح السائل و نجاح المسائل، ص171
[2] جمال الاسبوع، ص433
[3] مفاتیح الجنان، دعای افتتاح
[4] سوره مبارکه یوسف، آیه 92
[5] مفاتیح الجنان، دعای افتتاح
[6] کتاب المزار، ص164
