وجه الله
اباصلت از علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام سوال می‌کند: یابن رسول الله! این روایت که می‌فرماید؛ ثواب گفتن ذکر «لا اله الا الله» نظر به صورت خدا است، به چه معنا است؟[1]
حضرت پاسخ می‌دهند: اباصلت اگر کسی برای خدا قائل به صورت شود کافر است. وجه الله، حجت‌های خدا هستند که مردم با توجه به آن حجت‌ها به خدا توجه می‌کنند سپس این آیات را خواندند: «كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ ، وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ»[2]
و خدای سبحان فرمود:«كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ»[3]
پس آنگاه حضرت فرمودند: نگاه کردن به وجه خدا در قیامت یعنی نگاه و توجه تام به اولیای خدا. ای اباصلت! پیامبر خدا فرمودند:اگر کسی دشمن من و اهل‌بیت من باشد در روز قیامت نه او مرا می‌بیند و نه من او را؛ وهمچنین پیامبر به اصحاب‌شان فرمودند: در میان شما افرادی هستند که وقتی از من جدا شدند دیگر مرا نمی‌بینند؛
ای اباصلت! خدا جا و مکان ندارد با چشم و عقل دیده نمی‌شود جدایی از من یعنی جدایی از خدا
علی‌بن‌موسی‌الرضا! امام رئوف مهربانم!
آرزوی دیدار ولی خدا زمزمه هر روز ماست که: اللّهم أرِنی الطَّلعةِ الرَّشیدَه[4]
و خود فرمودید ثواب ذکر «لا اله الا الله نظر» به وجه الله یعنی اولیای خدا. پس اگر حقیقت «لا اله الا الله» که انقطاع کامل از غیر خدا و فانی شدن همه چیز غیر اوست را خالصانه درک کنم؛ گویا هیچ فاصله‌ای بین من و اولیای خدا و در رأس آن حجت خدا امام زمان وجود ندارد.
از شما آموختیم که جدایی از ولی خدا جدایی از خداست. امام رئوفم! «فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لَا مَعَ غَيْرِكُم»[5]
نگاه به خدا
اباصلت، یکی از یاران خاص حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام است که در مورد برخی آیات و روایات از حضرت سوال می‌کند، از جمله: «وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ، إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ»[6]؛ «بهشتیان در قیامت به پروردگارشان نگاه می‌کنند» و یا روایاتی که درآن تصریح شده «مؤمنین در بهشت خدا را زیارت می‌کنند» منظور از این گونه آیات و روایات چیست؟7]
حضرت می‌فرمایند: خدای سبحان پیامبرش را بر تمام مخلوقین حتی فرشتگان برتری داد. اطاعت او را به منزله اطاعت خود قرار داد و فرمود «مَّنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ»[8] و همچنین فرمود «إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ»[9] ؛ یعنی «هرکس با تو بیعت کند با خدا بیعت کرده است» و پیامبر نیز فرمودند: هرکس در حیات و مرگ من، مرا زیارت کند خدا را زیارت کرده است.
بنابراین زیارت خدا در بهشت یا نگاه به خدا در قیامت ملاقات کامل پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله است.
علی‌بن‌موسی‌الرضا! امام رئوف و مهربانم!
خدا را هزاران بار سپاس که در محضر شما عالم آل محمد تفسیر آیات را می‌آموزیم که پیامبر آیینه‌ی تمام‌نمای خداست و زیارت کامل او گویا ملاقات با خدای سبحان است.
ما را در زمره کسانی قرار ده که در روز قیامت با شور وسرور «إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ» باشند.
بدهی تو به عهده ماست
فردی به نام ابومحمد غفاری که در زمان حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام زندگی می‌کرد.
ایشان نقل می‌کند: بدهی زیادی داشتم که فکرم را مشغول کرده بود با خود گفتم برای رهایی از این همه بدهی به سوی مولای خود، علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام می‌روم که این گره تنها به دست ایشان باز می‌شود پس در اولین فرصت به حضور حضرت رسیده و پس از اذن دخول در محضر حضرت قرارگرفتم اما قبل از اینکه سخنی بگویم حضرت فرمودند: یا ابامحمد! حاجتت را می‌دانیم. برعهده‌ی ماست که بدهی تورا پرداخت کنیم.
پس به خواست ایشان تا افطار آنجا مانده و با حضرت افطار کردم سپس از من پرسیدند شب را نزد ما می‌مانی یا برمی‌گردی؟
من عرض کردم اگر برگردم برای من بهتر است حضرت بی‌درنگ دست زیر فرش برده و تعداد زیادی سکه به دست من دادند که روی یکی از آنها نوشته بود بیست و شش سکه برای پرداخت بدهی و بیست و چهار سکه برای مخارج خانواده ….
علی‌بن‌موسی‌الرضا! امام رئوف و مهربانم!
کرامت کار همیشگی شماست ناخواسته حاجت زائر را روا می‌کنید که:
جام جهان‌نماست ضمیر منیر دوست
اظهار احتیاج خود آنجا چه حاجت است[10]
تنها کافی است سائل بداند به در کدام خانه باید برود؛ به چه کسی رو اندازد و از که تمنا کند؟
به کریم ابن کریم که نه تنها حاجت ناخواسته که فراتر از آن را برآورده می‌کند.
مولای مهربانم!
ما نیز در زندگی بدهی‌های فراوانی داریم به خدا و اولیای خدا و خلق خدا بدهکاریم، روز به روز درحال خسران و زیان؛ دست عنایت شما زیان‌دیدگان را سرمایه می بخشد تنها باید به سوی شما رهسپار شده و باور کنیم که هرچقدر ورشکسته باشیم با لطف و عنایت شما می‌توانیم خسارت یک عمر به باد رفته را هم جبران کنیم.
ز سائلان حریمت نظر نمی‌بندی
بلی به مردم بیچاره در نمی‌بندی
تویی رضا و به نومیدیم رضا ندهی
تویی کریم و در خانه در نمی‌بندی
گره زدم به ولای تو هستی خود را
بدین یقین که به جای دگر نمی‌بندی
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] عیون اخبارالرضا، ج1، ص115: … فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص فَمَا مَعْنَى الْخَبَرِ الَّذِي رَوَوْهُ أَنَّ ثَوَابَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ النَّظَرُ إِلَى وَجْهِ اللَّهِ تَعَالَى فَقَالَ ع يَا أَبَا الصَّلْتِ مَنْ وَصَفَ اللَّهَ تَعَالَى بِوَجْهٍ كَالْوُجُوهِ فَقَدْ كَفَرَ وَ لَكِنَّ وَجْهَ اللَّهِ تَعَالَى أَنْبِيَاؤُهُ وَ رُسُلُهُ وَ حُجَجُهُ ص هُمُ الَّذِينَ بِهِمْ يُتَوَجَّهُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِلَى دِينِهِ وَ مَعْرِفَتِهِ وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ وَ يَبْقى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرام، وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ كُلُّ شَيْءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَه فَالنَّظَرُ إِلَى أَنْبِيَاءِ اللَّهِ تَعَالَى وَ رُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ ع فِي دَرَجَاتِهِمْ ثَوَابٌ عَظِيمٌ لِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ قَدْ قَالَ النَّبِيُّ ص مَنْ أَبْغَضَ أَهْلَ بَيْتِي وَ عِتْرَتِي لَمْ يَرَنِي وَ لَمْ أَرَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ قَالَ إِنَّ فِيكُمْ مَنْ لَا يَرَانِي بَعْدَ أَنْ يُفَارِقَنِي يَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَا يُوصَفُ بِمَكَانٍ وَ لَا يُدْرَكُ بِالْأَبْصَار…
[2] سوره الرحمن، آیه 26 و 27
[3] سوره قصص، آیه88
[4] مفاتیح الجنان، دعای عهد
[5] مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره
[6] سوره قیامت، آیه 22 و 23
[7] عیون اخبارالارضا، ج1، ص115: عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص مَا تَقُولُ فِي الْحَدِيثِ الَّذِي يَرْوِيهِ أَهْلُ الْحَدِيثِ أَنَّ الْمُؤْمِنِينَ يَزُورُونَ رَبَّهُمْ فِي مَنَازِلِهِمْ فِي الْجَنَّةِ فَقَالَ ع يَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَضَّلَ نَبِيَّهُ مُحَمَّداً ص عَلَى جَمِيعِ خَلْقِهِ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الْمَلَائِكَةِ وَ جَعَلَ طَاعَتَهُ طَاعَتَهُ وَ مُتَابَعَتَهُ مُتَابَعَتَهُ وَ زِيَارَتَهُ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ زِيَارَتَهُ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ وَ قَالَ إِنَّ الَّذِينَ يُبايِعُونَكَ إِنَّما يُبايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ وَ قَالَ النَّبِيُّ ص مَنْ زَارَنِي فِي حَيَاتِي أَوْ بَعْدَ مَوْتِي فَقَدْ زَارَ اللَّهَ تَعَالَى وَ دَرَجَةُ النَّبِيِّ ص فِي الْجَنَّةِ أَرْفَعُ الدَّرَجَاتِ فَمَنْ زَارَهُ فِي دَرَجَتِهِ فِي الْجَنَّةِ مِنْ مَنْزِلِهِ فَقَدْ زَارَ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى…
[8] سوره نساء، آیه80
[9] سوره فتح، آیه10
[10] حافظ
