مقدمه
«بهداشت روان» یکی از مباحث اثرگذار در زندگی بشر بوده که امروزه مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است. برخی از روان‌شناسان، بهداشت روان را این‌گونه تعریف کرده‌اند:
«برخورداری فرد از ظرفیت‌ها و توانایی‌های خاص در جهت تطابق و سازش با تغییرات به وجود آمده در محیط پیرامون»
در محضر امام سجاد علیه‌السلام و در بستر صحیفه سجادیه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت:
دیر و زود دارد، سوخت و سوز نه!
دعای چهاردهم دعایی‌ست که حضرت هنگامی می‌خواندند که به ایشان ظلمی شده یا از ظالمی رفتار ناپسندی مشاهده می‌نمودند. در فراز دوازدهم این دعا آمده است:
«اللَّهُمَّ لَا تَفْتِنِّی بِالْقُنُوطِ مِنْ إِنْصَافِك»[1]
«پروردگارا مرا با ناامیدی از عدالتت آزمایش نکن!»
بنده در این فراز از خدای خویش درخواست می‌کند که او را به گونه‌ای مورد آزمایش و امتحان قرار ندهد که از عدل الهی ناامید شود.
گاه انسان مورد ظلم واقع شده و یقین دارد که خدای عادل، در زمان مناسب و به شیوه صحیح، پاسخگوی ظلم ظالم خواهد بود. لکن اگر این مجازات، بنا بر حکمت الهی اندکی به طول انجامد؛ – از آن جهت که اکثر افراد خواهان عکس العمل فوری هستند- زمینه ناامیدی فرد فراهم می‌شود و ممکن است در دل به عدالت خدای سبحان شک نماید (العیاذ الله)
در شرح حال یکی از علما آمده است:
«در کودکی، به دلیل جهالت و جنب و جوش بسیار، گاه رفتارهای عجیبی داشتم از جمله آن که روزی سر گربه ای را در یک قوری فرو کردم و او با تلاش بسیار نمی‌توانست سر خود را خارج کند. پس از سی چهل سال، به سردردهای عجیبی مبتلا شدم. جهت ریشه‌یابی به اهل معرفتی رجوع کردم و ایشان فرمودند: «در کودکی به حیوانی آسیب رساندی و این سردردها، تاوان آن اشتباه است…»
انسان نتیجه عملکرد خود را خواهید دید؛ نه فوراً ولی حتماً!
در بهداشت روان، فرد بر این باور است که همه افراد، در زمان مناسب نتیجه عملکرد خود را خواهند دید؛ بنابراین هیچگاه ناامید از عدالت الهی نخواهد شد. او گرفتار شتاب‌زدگی و عجله در این زمینه نیست؛ به همین دلیل بی‌تابی و ناشکیبایی نخواهد داشت.
رضایتمندی، عنصر مهم در بهداشت روان
«وَ رَضِّنِی بِمَا أَخَذْتَ لِی وَ مِنِّی»[2]
«بارالها! مرا به آنچه به نفع من(از دیگران) و از من(به نفع دیگران) گرفتی؛ راضی نما!»
بنده در این فراز، خواستار رضایتمندی در داده‌ها و گرفته‌های الهی در امورات گوناگون است. در ظاهر، از دست دادن نعمتی، مصیبت است لکن در بهداشت روان، فرد نسبت به این «از دست دادن‌ها» نیز احساس رضایت دارد؛ چرا که بر این باور است: «الخیرُ فی ما وَقَعَ». او در ناکامی‌های ظاهری، احساس کامروایی دارد؛ زیرا حکم الهی را جامع و کامل می‌داند.
در زیارت امین الله نیز می‌خوانیم:
«اللَّهُمَّ فَاجْعَلْ نَفْسِی … رَاضِیةً بِقَضَائِك»[3]
«پروردگارا! مرا راضی به قضای خود قرار ده!»
در هر مرحله از زندگی، دریافت‌ها و از دست دادن‌هایی اتفاق می‌افتد که راضی بودن به آن‌ها تنها به سود خود فرد است و لازمه این رضایتمندی، زندگی کردن در «زمان حال» می‌باشد. فردی که در زمان حال زندگی می‌کند؛ به جهت از دست رفته‌های خویش حسرت نخورده و بابت از دست دادن داشته‌های خود نگران نیست. به بیان دیگر، حسرت گذشته و ترس از آینده را در دل راه نمی‌دهد و این امر نماد سلامت روان است.
رضایتمندی، امری است که به میزان دارایی ارتباط ندارد. احساسی خدادادی است که از درون فرد نشأت می‌گیرد. چه بسا افرادی که موجودی اندکی داشته لکن رضایتمندی در زندگی‌شان حکم‌فرماست.
رضایتمندی از موجودی فعلی بدین معناست که فرد ضمن استفاده بهینه از نعمات، وجود آن‌ها را عادی ندانسته و به همین جهت بسیار خرسند است. یکی از عواملی که انسان‌ها را به سوی افسردگی و غصه سوق می‌دهد؛ «عادی دانستن وجود نعمات» می‌باشد.
تاریخ جلسه: 98/10/23 ـ جلسه7
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] صحیفه سجادیه، دعای چهاردهم، فراز12
[2] صحیفه سجادیه، دعای چهاردهم، فراز13
[3] مفاتیح الجنان، زیارت امین الله
