عوامل عزت و ذلت از منظر قرآن ـ جلسه هفتم

«هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة»

چه اموری موجب عزت و چه اموری موجب ذلت است؟

بی معرفتی و عدم خضوع در مقابل اهل معرفت، عامل ذلت

سوره مبارکه بقره، آیه74

«ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُم مِّن بَعْدِ ذَلِكَ فَهِيَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللّهِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ »

«سپس دلهاى شما بعد از اين [واقعه] سخت گرديد همانند سنگ يا سخت‌‏تر از آن چرا كه از برخى سنگها جويهايى بيرون مى‏‌زند و پاره‏اى از آنها مى‌‏شكافد و آب از آن خارج مى‌‏شود و برخى از آنها از بيم خدا فرو مى‌‏ريزد و خدا از آنچه مى‏‌كنيد غافل نيست »

قرآن گروهی را معرفی می‌کند که قلبهایشان مثل سنگ یا محکم‌تر از سنگ است و تحت سلطه شیطان قرار دارد و به تبع ذلیل است.

• یکی از عوامل ذلت بی معرفتی است. قلبی که مثل سنگ است از آب معرفت بی‌بهره است.
• گاهی اوقات خودمان از معرفت خاصی بهره نمی‌بریم اما اهل معرفت را دوست داریم و برایشان احترام قائلیم، به همین جهت خداوند ما عزت نصیب‌مان می کند. از امام صادق علیه السلام سوال شد چرا به سلمان فارسی سلمان محمدی می‌گویید نه سلمان فارسی؟ حضرت فرمودند به چند دلیل یکی آنکه سلمان علم دوست و عالم دوست بود.
• یکی دیگر از عوامل ذلت عدم خضوع در مقابل اهل معرفت است. کسی که از این خصیصه برخوردار است نه تنها در عالم آخرت ذلیل می شود بلکه در این دنیا نیز ذلیل و خوار است. سنگ که پایین‌ترین درجه وجودی را دارد نسبت به خداوند معرفت و خضوع دارد و انسانی که فاقد خضوع در برابر حق است از سنگ پایین‌تر است و از جماد پست‌تر.

تمام خوبان عالم دو خصیصه دارند: اهل خضوع و اهل بکاء هستند.

قرآن در سوره مبارکه مریم، آیه58 می فرمایند:

«اُولئِكَ الَّذينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْراهيمَ وَ إِسْرائيلَ وَ مِمَّنْ هَدَيْنا وَ اجْتَبَيْنا إِذا تُتْلى‏ عَلَيْهِمْ آياتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُكِيًّا»[1]

• درمان قلب سنگی، کلنگی است که بر او خورده شود و بر اثر آن آبادانی و چشمه‌های اشک جاری شود.

نسبت دادن سلیقه شخصی به شریعت، عامل ذلت

سوره مبارکه بقره، آیه79

«فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللّهِ لِيَشْتَرُواْ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَّهُمْ مِّمَّا يَكْسِبُونَ»

«پس واى بر كسانى كه كتاب [تحريف‏‌شده‏‌اى] با دستهاى خود مى‌‏نويسند سپس مى‏‌گويند اين از جانب خداست تا بدان بهاى ناچيزى به دست آرند پس واى بر ايشان از آنچه دستهايشان نوشته و واى بر ايشان از آنچه [از اين راه] به دست مى‏‌آورند »

• برخی افراد نظر و سلیقه خود را به شریعت نسبت می‌دهند تا از دنیای بیشتری برخوردار شوند و به مقامات اعتباری آن دست یابند.
• قرآن سه بار در این آیه کلمه «ویل» را به صورت نکره برای این گروه عنوان کرده تا بیان دارد بیچارگی و بی عزتی آنان غیر قابل بیان است.

قرآن پیروی این امر در آیه 85 سوره بقره می فرماید:

« … أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاء مَن يَفْعَلُ ذَلِكَ مِنكُمْ إِلاَّ خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ »[2]

بعضی افراد دین را تکه تکه می کنند، برخی از دین را قبول می کنند و از پذیرش برخی از آن سرباز می زنند. مصداق این امر کسی است که در مجالس روضه اباعبدالله علیه‌السلام شرکت می‌کند و این مجالس را قبول دارد اما در مقابل اصرار بر فسق و گناه می کند.

تاریخ جلسه : 97/6/25 ـ جلسه 7

 «برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»

[1]  آنان كسانى از پيامبران بودند كه خداوند بر ايشان نعمت ارزانى داشت از فرزندان آدم بودند و از كسانى كه همراه نوح [بر كشتى] سوار كرديم و از فرزندان ابراهيم و اسرائيل و از كسانى كه [آنان را] هدايت نموديم و برگزيديم [و] هر گاه آيات [خداى] رحمان بر ايشان خوانده مى‌‏شد سجده‌‏كنان و گريان به خاك مى‌‏افتادند.

[2]  …آيا شما به پاره‏اى از كتاب [تورات] ايمان مى‏آوريد و به پاره‏اى كفر مى‏‌ورزيد پس جزاى هر كس از شما كه چنين كند جز خوارى در زندگى دنيا چيزى نخواهد بود و روز رستاخيز ايشان را به سخت‏ترين عذابها باز برند و خداوند از آنچه مى‌‏كنيد غافل نيست.