«هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة»
چه اموری موجب عزت و چه اموری موجب ذلّت است؟
توشه تقوا، عامل عزت
سوره مبارکه بقره ،آیه197
«… وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُوْلِي الأَلْبَابِ »
« … و براى خود توشه برگيريد كه در حقيقت بهترين توشه پرهيزگارى است و اى خردمندان از من پروا كنيد »
- همه ما سفری طولانی در پیش داریم که نیازمند توشه است، قرآن بهترین توشه را برای این سفر تقوا معرفی می‌کند.
- قرآن برای جمع کردن توشه از فعل امر «تزوّدوا» استفاده کرده که از باب «تَفَعُّل» است و یکی از معانی آن تکلُّف است به این معنی که باوجود زحمتی که جمع کردن توشه برایتان دارد اما بازهم توشه جمع کنید.
- تقوی را پرهیز از معصیت و انجام طاعت تفسیر کرده‌اند.
- یکی دیگر از معانی تقوا، پرهیز از طمع به خلق و اعلام نیاز به آنان است، مانند اینکه فرد برای آخرتش بر اجداد طیب خود حساب کند. همانطور که در سفر حج حاجی باید توشه‌اش را خود به همراه برد و کسی که بارش را بر دوش دیگری اندازد ملعون و ذلیل است در جمع آوری توشه آخرت نیز باید توشه همراه داشت و منتظر توشه گرفتن و کمک خواستن از دیگران نبود تا به عزت ابدی دست یافت.
- یکی از عوامل نیل به عزت این است که انسان توانمندی‌هایش را زیاد کند و احساس نیاز به کسی نکند.
- «تزوّدوا» به این معناست که دائم فضیلت جمع کنید در این صورت به عزت نایل می‌شوید.
همت پایین و درخواست‌های فانی، عامل ذلّت
سوره مبارکه بقره ، آیه200
« فَإِذَا قَضَيْتُم مَّنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُواْ اللّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ »
« و چون آداب ويژه حج خود را به جاى آورديد همان گونه كه پدران خود را به ياد مىآوريد يا با يادكردنى بيشتر خدا را به ياد آوريد و از مردم كسى است كه مىگويد پروردگارا به ما در همين دنيا عطا كن و حال آنكه براى او در آخرت نصيبى نيست »
- آیه اشاره به دسته‌ای دارد که بسیار تنگ‌نظر هستند و دیدشان تنها در حد دنیا وسعت دارد و به تبع تمام خواست و اراده‌شان دنیوی است. قرآن می‌فرماید این افراد هیچ بهره‌ای در آخرت ندارند.
- یکی از عوامل ذلت، پست همتی است که نشان از پستی فرد دارد.
- اگر تمایلات ما محدود به عالم ماده و سریع الزوال است از عزت نفس بی بهره‌ایم.
- یکی دیگر از عوامل ذلت درخواست‌های فانی در خلوت‌ها و مناجات‌ها است که در خلوت‌ها و مناجات‌ها درخواست‌های فانی دنیایی داشته باشیم.
همت متعالی و درخواست امور باقی، عامل عزت
سوره مبارکه بقره، آیه 201
« وِمِنْهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»
« و برخى از آنان مىگويند پروردگارا در اين دنيا به ما نيكى و در آخرت [نيز] نيكى عطا كن و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار »
- یکی دیگر از عوامل عزت، درخواست امور باقی است، همانند اینکه دسته‌ای درخواست حسنه در دنیا و آخرت می‌کنند.
- در ارتباط با حسنه تفاسیر متعددی عنوان شده:
- برخی حسنه را ولایت امیر المؤمنین تفسیر کرده‌اند.
- بعضی معتقدند حسنه، معرفت است.
- بعضی دیگر حسنه را علم می دانند.
فردی از دنیا رفت زمانی که نکیر و منکر از او سؤال کردند پروردگارت چه کسی است گفت خانه‌ام عوض شده صاحب خانه که تغییر نکرده است.
- یکی دیگر از عوامل ذلت این است که انتخاب های صحیح‌مان را نادیده بگیریم و بر آن پرده اندازیم.
- یکی دیگر از عوامل عزت همت متعالی است.چنین فردی قابل نفوذ شیطان نیست.
تاریخ جلسه : 97/7/1 ـ جلسه 14
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
