مهارت توانایی حل مشکلات
مثبت اندیشی
موضوع سابق ما مهارت حل مسئله بود، در مهارت حل مسئله گفته شد مشکلات قابل حل است، کافی است از نظر ذهنی قابل حل بودن آن را باور کنیم و سپس در عرصه اجرا وارد عمل شویم.
قرآن به این دیدگاه ذهنی در سوره مبارکه مجادله آیه 9 اشاره کرده و می‌فرماید:
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا تَناجَيْتُمْ فَلا تَتَناجَوْا بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ مَعْصِيَةِ الرَّسُولِ وَ تَناجَوْا بِالْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذي إِلَيْهِ تُحْشَرُون»
«اى كسانى كه ايمان آوردهايد چون با يكديگر محرمانه گفتگو مىكنيد به [قصد] گناه و تعدى و نافرمانى پيامبر با همديگر محرمانه گفتگو نكنيد و به نيكوكارى و پرهيزگارى نجوا كنيد و از خدايى كه نزد او محشور خواهيد گشت پروا داريد»
نجوا در تفاسیر ظاهری حرف زدن دو نفر است و در تفسیر عرفانی گفته شده زمانی که انسان با خود خلوت می‌کند باید از افکار و برنامه‌های نامناسب پرهیز کند و به افکار و ذهنیات مثبت رو آورد و خود را در فضایی مملو از خوبی‌ها و خیرات ببیند (بر در لسان عرب به معنی خیرات گسترده است) و از اینکه خود را در بن بست مشاهده کند و مشکلات و گرفتاری‌ها را غیر قابل حل فرض کند و قدرت خداوند را از یاد ببرد پرهیز کند.
انتظار فرج در هنگام سخت شدن بیش از حد مشکل
راهکار دیگر حل مشکل این است که اگر گرفتاری‌ها به اوج سختی خود رسیده و عرصه بیش از پیش بر ما سخت شده در انتظار فرج و گشایش باشیم.
در روایت از امیرالمؤمنین علیه‌السلام آمده است:
«عِنْدَ تَنَاهِي الشِّدَّةِ تَكُونُ الْفَرْجَةُ»
«هنگامى كه سختى ها به آخرين درجه شدت برسد فرج حاصل مى شود»
صبر جمیل
حضرت یعقوب علیه‌السلام یکی از اسوه‌های قرآنی است که مهارت حل مسئله را به ما یاد دادند، حضرت یعقوب در برابر مشکل فراق فرزند ابتدا صبر پیشه کردند، صبری که قرآن از آن با عنوان صبر جمیل و زیبا یاد کرده است، صبری است که هیچ رنگ و بویی از شکایت و اعتراض در آن راه ندارد.
قرآن در سوره مبارکه یوسف، آیه 83 می‌فرماید:
«فَصَبْرٌ جَميلٌ عَسَى اللَّهُ أَنْ يَأْتِيَني بِهِمْ جَميعا»
در بیان خصایص حضرت یعقوب چند امر بیان شده:
- پرهیز از شکایت
- شدت امید
- اقدام قطعی
شکایت از مشکلات گاه سبب شدت مشکل می‌شود و گاه دلسوزی و ترحم دیگران را در بر‌دارد و توانمندی فرد را زائل می‌کند. حضرت یعقوب با وجود فراق فرزند امیدوار به حل مشکل است (عسی) و در عین حال برای رفع مشکل اقدام می کند (تحسسوا) و در نهایت تفأل به خیر دارد و فرمود : «إِنِّي أَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ ما لا تَعْلَمُون»
عجله هرگز
در مهارت حل مسئله گرچه باید از تمام توانایی خود استفاده کنیم و برای حل مشکل تمام تلاش خود را بکار گیریم اما نباید زود در انتظار نتیجه باشیم.
در عوض آنکه فکر کنیم مشکل مان غیر قابل حل است به این فکر کنیم که تابحال مشکلات زیادی بوده که حل شده است و این اولین مشکل ما نیست.
یکی از این مشکلات درگیری‌ایست که مسلمین ابتدا با یکدیگر داشتند تاحدی که این درگیری به دشمنی منجر شده بود اما بعد از مدتی خدای سبحان میان قلوب آنان الفت ایجاد کرد و با یکدیگر احساس برادری کردند.
«….وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً »[1]
در این آیه صحبت از تحمل نیست بلکه سخن از تبدیل است همه چیز دگرگون گشت و دشمن تبدیل به دوست شد.
پرهیز از جزئی‌نگری
اگر می‌خواهیم از مشکلات عبور کنیم باید ریزبین و جزئی نگر نباشیم در این صورت موفق به حل مشکل می شویم.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند:
«أَغْضِ عَلَى الْقَذَى وَ إِلَّا لَمْ تَرْضَ أَبَدا»[2]
حضرت می‌فرمایند در مقابل خار و خاشاک زندگی چشمانت را ببند و آن را نبین در غیر این صورت هرگز راضی نخواهی بود.
بسیاری از مشکلات با این ترفند آسان و جزئی به نظر می‌رسد و به مرور حل می‌شود.
انتظار فرج و گشایش
یکی دیگر از راهکارها برای حل مشکل صبر کردن و انتظار فرج و گشایش داشتن است. با این دیدگاه برای حل مشکل عجول نیستیم و با بررسی عامل مشکل برنامه‌ریزی لازم را می‌کنیم. امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند:
«أَنَّ انْتِظَارَ الْفَرَجِ مِنَ الْفَرَج»[3]
قرآن در راهکار مواجهه با دشمن می فرماید:
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا لَقيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَ اذْكُرُوا اللَّهَ كَثيراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون»[4]
زمانی که با دشمن روبرو هستید متزلزل و مردد نشوید بلکه با ثبات قدم در صحنه قرار گیرید و ذکر کثیر داشته باشید و به خداوند بسیار توجه کنید با این کار احتمالا به موفقیت دست می‌یابید.
تاریخ جلسه : 98/4/30 ـ جلسه 3
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه آل عمران، آیه 103
[2] نهج البلاغه (مرحوم فیض)، حکمت 204
[3] الغیبۀ (للطوسی)، ص459
[4] سوره مبارکه انفال، آیه 45
