«هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة»
درخواست امور متعالی بدون وساطت ولی خدا، عامل ذلت
سوره مبارکه بقره، آیه ٥٥ :
«وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ»
«و چون گفتيد اى موسى تا خدا را آشكارا نبينيم هرگز به تو ايمان نخواهيم آورد پس در حالى كه مىنگريستيد صاعقه شما را فرو گرفت.»
- دسته‌ای از بنی اسرائیل که در غیاب موسی گوساله پرست نشده بودند به موسی گفتند ما به خدای تو ایمان نمی‌آوریم تا آنکه خداوند را به صورت آشکار ببنیم، ناگهان صاعقه‌ای آمد و آنان را درحالی که شاهد سوختن خود بودند سوزاند گرچه خداوند بعد از مدتی به درخواست حضرت موسی آنان را زنده کرد.
- گاهی اوقات مطالباتی از خدای سبحان داریم که در حد طاقت‌مان نیست و در عین حال طلب می‌کنیم بدون داشتن ظرفیت لازم. ادعیه مشمول این امر نیست زیرا درخواست‌هایی است که از لسان معصومین عنوان شده و به وساطت آنان بیان می‌شود و به همین جهت ظرفیت و وسعت لازم به ما عطا می شود. وجود بزرگتر معنوی وسعت و ظرفیت لازم را به ما عطا می کند و اعتبار لازم را به ما می دهد.
- یکی از عوامل ذلت درخواست امور متعالی بدون وساطت ولی خدا است. درخواستی که بنی اسرائیل از خداوند کردند هیچ وساطت و نقشی از حضرت موسی را در بر نداشت به همین جهت آنان را گرفتار عذاب صاعقه و به تبع ذلت کرد.
- مشاهده امور معنوی در قالب مادی یکی دیگر از عوامل ذلت است.
بنی اسرائیل خواهان مشاهده خداوند با چشم ظاهر بودند درحالی که خداوند مجرد است و جسم مادی نیست تا آنکه مشاهده شود.
فراموش کردن الطاف و معجزات الهی، عامل ذلت
یکی دیگر از عوامل ذلت فراموش کردن الطاف و معجزات الهی در زندگی است، بنی اسرائیل با آنکه معجزات زیادی از حضرت موسی مشاهده کرده بودند از موسی درخواست کردند خداوند را مشاهده کنند(وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً ).
مثال دیگر این امر آن است که فردی مشهد به زیارت مشرف شود و به حضرت بگوید اگر فلان مشکل من مرتفع نشود از ارادتم به شما (اعوذ بالله) کاسته می‌شود درحالی که تشرف به زیارت به خودی خود معجزه و کرامتی الهی است.
عدم رضایت به جایگاه انسانیت، عامل ذلّت
سوره مبارکه بقره، آیه ٥٧ :
«وَظَلَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ»
«و بر شما ابر را سايهگستر كرديم و بر شما گزانگبين و بلدرچين فرو فرستاديم [و گفتيم] از خوراكيهاى پاكيزهاى كه به شما روزى دادهايم بخوريد و[لى آنان] بر ما ستم نكردند بلكه بر خويشتن ستم روا مىداشتند.»
- در این آیه خداوند به بنی اسرائیل عنوان ظالم را اطلاق کرد و اینگونه اسباب ذلت آنان رقم خورد.
- یکی از عوامل ذلت این است که انسان به جایگاه انسانیت خود که خداوند برای او پسندیده و او را انسان و خلیفه خود قرار داده و روزی های مادی و معنوی مختلفی برای او نازل کرده (منّ و سلوی) راضی نباشد.
- بعضی تفاسیر می‌گویند قالب مادی و جسمانی ما ابری است که انسان را در حد فاصل ملک بودن و حیوان بودن قرار می‌دهد و او را از توجه کامل به مادیات همچون خوردن و خوابیدن یا توجه صرف به معنویات باز می‌دارد بلکه مقتضی انسان بودن توجه به هردو جنبه است. حال اگر کسی فقط به یکی از این دو جنبه بپردازد و از جنبه دیگر غافل شود به خود ظلم کرده است و به تبع ذلیل می شود به عنوان مثال در هنگام تشرف به زیارات فقط به زیارت بپردازد و خواب و خوراکی نداشته باشد.
- شرکت در مجالس اباعبدالله و قادر نبودن بر بکاء حضرت یکی از مصادیق ذلت است.
تاریخ جلسه : 97/6/23 ـ جلسه 5
«برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»
