خداوند در سوره مبارکه مزمل می‌فرماید:
«إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا إِنَّ لَكَ فِي اَلنَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا»[1]
«چرا که ما به زودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد! مسلما نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است و گفتار آن استوارتر است و تو در روز تلاش مستمر و طولانی خواهی داشت! (و كمتر به عبادت مى‌رسى) و نام پروردگارت را ياد كن و تنها به او دل ببند»
قرآن کریم خطاب به وجود مبارک پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌فرماید: ما گفتار ثقیل و بسیار سنگینی بر تو فرود می‌آوریم.
منظور از «ثقیل» چیزی است که اگر در کفّه ترازو قرار گیرد از شدت سنگینی تمام کفّه را پر می‌کند.
وقتی سخن از سنگینی قولی می‌شود که به پیامبر القا شده است به این معناست که قدرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله به قدری است که می‌تواند کلام حق را در عین سنگینی ادراک کند.
قرآن و عترت نیز دو بارِ سنگینی هستند که به امّت پیامبر امانت سپرده شده است.
وجود مبارک پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمودند:
«إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي»[2]
«من در میان شما دو چیز گرانبها قرار می‌دهم: قرآن و عترت»
علامت توانمندی:
درک کلام حق
قرآن کریم قول ثقیل است و به فرموده آیت الله جوادی آملی (ره)، به همین دلیل در عمق جان انسان جای می‌گیرد. علامت توانمندی این است که انسان قدرت دریافت کلام حق و اوامر الهی را دارد و آن را درک می‌کند.
عامل توانمندی؛
حریمی شبانه
قیامِ شبانه بنده موجب فزونی این قدرت می‌شود و بنده را در عرصه بندگی تواناتر می‌کند.
هر کس مایل است در طول روز ضعف در بندگی نداشته باشد و خستگی بر او عارض نگردد باید حریم و خلوت شبانه‌ای با مولا داشته باشد تا در این خلوت کسب نیرو و توان کند. انقطاع از خلق و ارتباط در حریمی خاص با خالق، توانی به بنده عطا می‌کند که از تیر ملامت دیگران ملول نشده و گرفتار هوی و هوس نمی‌گردد.
علت اینکه مطابق روایات نماز شب وسعت رزق ایجاد می‌کند به جهت ازدیاد قوه‌ای است که از طریق این خلوت شبانه نصیب انسان می‌شود. نتیجه خلوت و ذکر، توجه به مولا و درک حضور اوست.
«وَأَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدَى آمَنَّا بِهِ فَمَن يُؤْمِن بِرَبِّهِ فَلَا يَخَافُ بَخْسًا وَلَا رَهَقًا»[3]
«و اينكه چون هدايت (قرآن) را شنيديم به آن ايمان آورديم، پس هر كس به پروردگارش ايمان آورد، نه از نقصان حقّى مى‌ترسد و نه از ستمی»
در این آیه جنّیان به محضر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله مشرّف شده و خود را به ایشان معرفی نموده و اعلام می‌کنند ما کسانی هستیم که به مجرد شنیدن کلام الهی دلداده مربی شدیم و هر کس دلداده مربی شود نگران کمی و کاستی نخواهد بود.
علامت توانمندی:
سرعت در اجرا
یکی از نشانه‌های توانمندی اجرای فوری اوامر و عدم تأخیر در مبادرت به آن است. افراد توانمند به مجرد آنکه از اوامر الهی آگاه می‌شوند آن را اجرا نموده و در اجرای آن تأخیر نمی‌کنند. تأخیر در اجرا، ویژگی اهل آتش است.
در روایت آمده است:
«أنَّ أكثرَ صياحِ أهلِ النارِ مِن التسويفِ»[4]
«بیشترین ناله اهل آتش از به تأخیر انداختن است».
جایگاه نیّت
جایگاه نیّت به قدری بالاست که در روایت آمده است:
«نِيَّةُ الْمُؤْمِنِ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِه»[5]
«نیّت مومن از عملش برتر است»
اگر بنده بعد از آنکه اراده انجام عمل را کرد فرصت انجام آن را نداشت و از دنیا رفت آن عمل برای او ثبت می‌شود، گویا نیت او نیز جامه عمل به خود گرفته است و به مرحله عمل در آمده است.
پرهیز از نگرانی
یکی دیگر از علائم توانمندی عدم نگرانی است، انسان توانمند تلاش می‌کند به وظیفه عمل کند و هیچ نگرانی‌ای به دل راه نمی‌دهد حتی نگران عدم قبول نیز نیست.
عوامل توانمندی:
پذیرش ربوبیت حق
یکی دیگر از عوامل توانمندی این است که انسان ربوبیت خداوند را باور کند و بداند صاحبی دارد که تدبیر امور را به دست دارد و در حق بنده بهترین و زیباترین مقدّرات را جاری می‌کند، مشروط به آن که بنده در ایفای وظایف بندگی مرتکب قصور و تقصیر نشود.
«رهق» به معنای روپوش است؛ کسی که دلداده خداوند است حتی بابت رذایلی که به آن متصف است نگرانی‌ای به دل راه نمی‌دهد و می‌داند خداوند پرده‌ای بر رذایل او قرار می‌دهد که پوشانده شود و بر بنده اثر نکند و او را ذلیل نگرداند.
دوام اعتقاد
«یؤمن» فعل مضارع است و از آن اراده حال و آینده می‌شود. یکی از عوامل توانمندی این است که باور انسان در ارتباط با مربی خود باوری دائمی و پایدار باشد نه مقطعی و گذرا.
«فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا يُرْسِلِ السَّمَاء عَلَيْكُم مِّدْرَارًا وَيُمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَيَجْعَل لَّكُمْ جَنَّاتٍ وَيَجْعَل لَّكُمْ أَنْهَارًا»[6]
«باز گفتم: به درگاه خدای خود توبه کنید و آمرزش طلبید که او بسیار خدای آمرزنده‌ای است تا باران آسمان بر شما فراوان نازل کند و شما را به مال بسیار و پسران متعدد مدد فرماید و باغ‌های خرّم و نهرهای جاری به شما عطا کند.»
عامل توانمندی:
استغفار
یکی از عوامل توانمندی استغفار است، مومن باور دارد درخواست مغفرت از خداوند و رجوع به او بر قوه‌اش می‌افزاید و برکات الهی را پیوسته بر او نازل می‌کند.
قرآن کریم در سوره مبارکه هود آیه52 می‌فرماید:
«وَ يا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلى قُوَّتِكُمْ»
«و (هود ادامه داد) اى قوم من! از پروردگارتان طلب آمرزش كنيد، سپس به سوى او باز گرديد و توبه نماييد تا او از آسمان پى در پى بر شما باران بفرستد، (چنانكه گويى همه‌ى آسمان در حال ريزش است) و نيرويى بر نيروى شما بيفزايد»
استغفار؛ نیرویی انرژی زا
علت فزونی قوتی که در پی استغفار ایجاد می‌شود چند امر است:
- کسی که به استغفار روی آورده به اشتباه و خطای خود پی برده و از آن نادم شده است.
- استغفار کننده دیگران را مقصر نمی‌داند و بابت خطای آنان استغفار نمی‌کند بلکه تقصیر را از خود می‌داند.
استغفار کننده باور دارد برای خداوند هیچ امری صعب و محال نیست و خداوند سبحان قادر مطلق است و می‌تواند عیوب و رذایل بنده را هرقدر هم زیاد باشد بپوشاند و او را متصف به انواع کمالات کند چنین فردی از قوه ادراک بالایی برخوردار خواهد بود و کلام خداوند را به خوبی ادراک می‌کند.
تاریخ جلسه: 1399.10.9ـ جلسه هفتم
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه مزمل، آیات 5 تا 8
[2] بصائر الدرجات، ج 1، ص 553
[3] سوره مبارکه جن، آیه 13
[4] منهاج البراعه، ج4، ص 411
[5] مصباح الشریعه، ص 53
[6] سوره مبارکه نوح، آیه 10
