مقدمه
شایستگی اجتماعی به معنای برخوردار بودن از دانش‌ها و مهارت‌ها و توانمندی‌هایی که موجب ارتقاء فرد از سطح متوسط اجتماعی می‌شود؛ می‌باشد.
در بستر نهج البلاغه و در کنار سفره معرفتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام بحث را پیگیری کرده و راهکارهای کسب شایستگی اجتماعی را بیان می‌کنیم:
رعایت آداب، شایستگی اجتماعی را به دنبال دارد
«وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ»[1]
«آداب زیورهاى همیشه تازه هستند»
به کارگیری ظرافت‌ها و دقت‌نظرها فرد را آراسته کرده و موجب افزایش عزت اجتماعی او می‌شود. ظرافت‌ها و دقت‌نظرهای رفتاری و گفتاری در آموزه‌های دینی به عنوان «ادب» مطرح می‌شود. تمامی فرهنگ‌ها و اقوام، فرهنگ به خصوصی دارند که برخی از آن‌ها از نظر دین پسندیده و برخی نادرست و نابجاست.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در مسیر رفتن به جنگ صفین، از شهر انبار گذر کردند؛ بزرگان این شهر با دیدن حضرت از مرکب‌های خود پیاده شده و پشت مرکب ایشان شروع به دویدن کردند. حضرت علت این کار را جویا شدند؛ آنان پاسخ دادند: «ما با این کار به بزرگان خود احترام می‌گذاریم!» حضرت این عمل را نکوهش و آنان را از انجام آن بازداشتند.[2] در این داستان مشاهده می‌شود که یک رفتار از دید گروهی ادب و از منظر اسلام کارناشایستی است.
در منابع دینی، آداب تمام امور از جمله، مهمانی، میزبانی، سخن گفتن، دوستی، غذاخوردن، امور بهداشتی و … بیان شده است. در انجام اعمال عبادی مانند نماز، روزه و … نیز آداب خاصی وجود دارد که از جانب شرعیت مشخص شده است.
تقید به انجام هر چه بهتر و بیشتر آداب، شخصیت انسان را آراسته می‌کند. در کلام امیرالمؤمنین ادب به عنوان «زینت نو» مطرح شده است. همان‌طور که استفاده از زینت و زیورآلات موجب جذبه و توجه اطرافیان می‌شود به کارگیری آداب نیز موجب شایستگی اجتماعی خواهد شد.
ناگفته نماند که رعایت آداب سخت لکن لازم و نتیجه آن شیرین است. اگر فرد به این باور برسد که با رعایت آداب، جه امتیازاتی به دست می‌آورد و چه شخصیت سالمی خواهد داشت؛ سختی آن را به جان می‌خرد.
در نتیجه برای شایسته بودن در اجتماع رعایت تقیدات و تکلفاتی لازم است. انجام وظایف در روابط اجتماعی بدون رعایت آداب، مقبولیت اجتماعی به همراه ندارد.
بی‌پروایی، جسارت نابجا، اباحه‌گری و بی‌ادبی جایگاه اجتماعی فرد را متزلزل می‌کند.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله با آن که شخص اول عالم وجود و رسول خداست؛ آن قدر برای افراد احترام قائل است که پیش از حضور در اجتماع، زمانی برای رسیدگی به ظاهر اختصاص می‌دادند؛ خود را در آب یا آینه نگاه کرده و مو و محاسن خود را مرتب می‌کردند.
متأسفانه در جامعه فعلی به خصوص در میان نسل جوان، به اندازه کافی به رعایت آداب اهمیت داده نمی‌شود. گاها عدم رعایت ادب را آزادی و نشانه پیشرفت قلمداد می‌کنند.
تاریخ جلسه: 98/4/18
این جلسه ادامه دارد…
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] نهج البلاغه (فیض الاسلام)، حکمت 4
[2] نهج البلاغه(فیض الاسلام)، حکمت36
