مقدمه
محبت اهل بیت آثار خاصی دارد که اگر این آثار را در خود بیابیم، لسان شکرمان افزون می‌شود و اگر بعضی از این آثار در ما نباشد، باید آن را درخواست کنیم.
گدایی در میخانه طرفه اکسیری است
گر این عمل بکنی، خاک زر توانی کرد
توجه اولیا به محب
یکی از آثار محبت خالصانه و صادقانه به اهل بیت آن است که نگاه اولیای الهی را به گونه‌ای غیر قابل تصور، به ما معطوف می‌کند. امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید:
«مَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ شِیعَتِنَا یمْرَضُ إِلَّا مَرِضْنَا لِمَرَضِهِ وَ لَا اغْتَمَّ إِلَّا اغْتَمَمْنَا لِغَمِّهِ وَ لَا یفْرَحُ إِلَّا فَرِحْنَا لِفَرَحِهِ وَ لَا یغِیبُ عَنَّا أَحَدٌ مِنْ شِیعَتِنَا أَینَ كَانَ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ أَوْ غَرْبِهَا.»[1]
«هیچ یک از شیعیان ما بیمار نمی‌شود مگر اینکه ما به خاطر بیماری او بیمار می‌شویم و غمگین و اندوهگین نمی‌شود مگر اینکه ما به خاطر غم و غصه‌اش اندوهناک می‌شویم و شاد نمی‌شود مگر اینکه ما به خاطر شادی‌اش شاد می‌شویم و هیچ یک از دوستان ما نیستند مگر اینکه دائم به چشم ما می‌آیند، اگرچه در شرق یا غرب عالم باشند.»
زمانی که فردی چهل روز با کاروان غصه‌دار حسین علیه‌السلام همراهی می‌کند و در غم آنان خود را شریک می‌داند، آنها نیز به او توجه میکنند: «هَل جَزاءُ الاِحسانِ اِلّا الاِحسان؟»[2]؛«آیا پاداش نیکویی و احسان جز نیکویی و احسان است؟»؛ بنابراین یکی از آثار محبت اهل بیت این است که محبّ در خوشی و ناخوشی خود را تنها نمی‌بیند و در مشکلات کم نمی‌آورد.
شباهت به اهل بیت
یکی از آثار محبت این است که محبوب و مُحبّ به یکدیگر شبیه می‌شوند. وقتی انسان کسی را دوست دارد خنده‌ها،گریه‌ها، نگاه‌ها و حرف زدن‌هایش شبیه او می‌شود. اهل بیت اهل عفو و کرم و سخا و مهمان‌نوازی هستند، دوستداران آنها نیز این‌گونه می‌شوند. گریه‌های مؤمنین در ایام عزای سید و سالار شهیدان به این دلیل است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام و حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها در عزای فرزند بزرگوارشان محزون‌اند.
رفع عیوب
گاهی ما زمان زیادی صرف می‌کنیم و از دیگران نیز درخواست دعا می‌کنیم تا عیوب ما رفع شود؛ ولی مفید فایده نیست؛ اما محبت اهل بیت اکسیر است و تغییراتی ایجاد می‌کند که در تصور انسان نمی‌گنجد.
خیر دنیا و آخرت
پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید:
«مَنْ رَزَقَهُ اَللَّهُ حُبَّ اَلْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَیتِی فَقَدْ أَصَابَ خَیرَ اَلدُّنْیا وَ اَلْآخِرَةِ فَلاَ یشُكَّنَّ أَحَدٌ أَنَّهُ فِی اَلْجَنَّةِ فَإِنَّ فِی حُبِّ أَهْلِ بَیتِی عشرون عِشْرِینَ خَصْلَةً عَشْرٌ مِنْهَا فِی اَلدُّنْیا وَ عَشْرٌ مِنْهَا فِی اَلْآخِرَةِ أَمَّا اَلَّتِی فِی اَلدُّنْیا فَالزُّهْدُ وَ اَلْحِرْصُ عَلَى اَلْعَمَلِ وَ اَلْوَرَعُ فِی اَلدِّینِ… وَ اَلْیأْسُ مِمَّا فِی أَیدِی اَلنَّاسِ…»[3]
«هر كس را كه خداوند دوستی پیشوایان از خاندان مرا نصیبش فرمود در حقیقت به خیر دنیا و آخرت رسیده است پس هیچ كس تردیدی نداشته باشد كه او در بهشت است زیرا در دوستی خاندان من بیست خصلت است ده از آنها در دنیا و ده از آنها در آخرت اما خصلت هایی كه در دنیا است زهد است و حرص به عمل و پاك دامنی در دین… و از آنچه در دست مردم است، مأیوس است.»
و روایت در ذیل آیۀ «وَمِنْهُمْ مَنْ یقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»[4]«پروردگارا، در این دنیا به ما نیکی و در آخرت نیز نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش دور نگه دار.» می‌فرماید: «حسنه» ولایت و حب اهل بیت است؛ بنابراین اگر کسی محب اهل بیت باشد خیر دنیا و آخرت را داراست.
زهد و ورع
«فَالزُّهْدُ… وَ الْوَرَعُ فِی الدِّینِ»
یکی از خصلت‌های محب اهل بیت بی‌رغبتی به دنیاست. خداوند در قرآن می‌فرماید:«لِكَیلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا یحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ»[5] «تا شما بابت آنچه از دستتان می رود تأسف نخورید و غمگین نشوید و نیز بابت آنچه به دست شما می رسد خوشحالی نکنید؛ چون خدا هیچ متکبر فخرفروشی را دوست نمی دارد.»
محب اهل بیت اگر چیزی را از دست بدهد می‌گوید:« سر خُم می سلامت،شکند اگر سبویی» چه در گرفتن‌ها و چه در دادن‌ها تنظیم او به هم نمی‌خورد و بندگی او باقی است.
محب اهل بیت، اهل «ورع» است؛ یعنی فرد در انجام اعمال خود پرهیز و احتیاط دارد و اقداماتش را سنجیده انجام می‌دهد.
یأس از خلق
«وَ الْیأْسُ مِمَّا فِی أَیدِی‌النَّاسِ»
«از آنچه در دست مردم است، مأیوس است.»
محب اهل بیت توقعی از مردم ندارد؛ زیرا می‌داند با یک سلام به ابا‌عبدالله، مشکلش مرتفع می‌شود و از هر جهت تأمین است. اگر نیاز خود را به دیگران عرضه کنیم، اجازۀ ماندن در محضر اهل بیت را نخواهیم داشت.
کمال طلبی
پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله فرمود:
«أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَكْمِلَ الْإِیمَانِ»[6]
«هر کس بر دوستی آل محمد بمیرد با ایمان کامل از دنیا رفته است.»
محب اهل بیت، به ایمان ناقص راضی نیست و در اعتقادات، عمل صالح و محبت، کمال‌طلب است. محبت نمی‌گذارد اعمال صالح، ناقص باقی بماند و انسان را در مسیری قرار می‌دهد که دائم طالب کمال باشد.
ایمان محبّ نیز همیشه نو و تازه است. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید:
«مَنْ أَحَبَّنَا أَهْلَ الْبَیتِ وَ حَقَّقَ حُبَّنَا فِی قَلْبِهِ جَرَى ینَابِیعُ الْحِكْمَةِ عَلَى لِسَانِهِ وَ جُدِّدَ الْإِیمَانُ فِی قَلْبِهِ»[7]
«کسی که اهل بیت ما را دوست داشته باشد و محبت ما در قلب او تثبیت شود چشمه‌های حکمت بر زبانش جاری و ایمان در قلبش تازه می‌شود.»
فردی که برای اولین بار به زیارت می‌رود احساس خاصی دارد. ایمان نیز در دل محب اهل بیت چنین حالتی دارد و همیشه تازه است. عبارت مشهوری است که می‌گوید: «فی کُلِّ جَدیدٍ لذّه.» «در هر چیز تازه‌ای لذتی است.» محب همیشه خوش است و ملول و افسرده نیست.
پایداری در مسیر الهی
پیامبر دربارۀ اهل بیت خویش می‌فرماید:
«فَإِنَّهُمْ لَنْ یخْرِجُوكُمْ مِنْ بَابِ هُدًى وَ لَمْ یدْخِلُوكُمْ فِی بَابِ ضَلَالَةٍ»[8]
«اهل بیت من هیچ‌گاه شما را از در هدایت خارج نمی‌کنند و بر در ضلالت وارد نمی‌سازند.»
محبّ اهل بیت اگر کار مثبتی انجام دهد دیگر از آن جدا نمی‌شود و در آن مسیر استقامت دارد. اگر گاهی افراد کارهای مثبتی را نیمه‌کاره رها میکنند شاید ناشی از کمبود محبت اهل بیت باشد. عاشق حقیقی اهل بیت هرگز با حضرات معصومین زاویۀ انحرافی پیدا نمی‌کند.
پرهیز از زندگی حیوانی
یکی از ویژگی‌های محب اهل بیت آن است که زندگی حیوانی ندارد و زندگی‌اش یک زندگی انسانی تمام عیار است. خداوند در قرآن کریم می فرماید:
«وَالَّذِینَ کَفَرُواْ یَتَمَتَّعُونَ وَیَأْکُلُونَ کَمَا تَأْکُلُ الْأَنْعَامُ وَالنَّارُ مَثْوَىً لَّهُمْ.»[9]
«و کسانی که کفر ورزیدند (از زندگی دنیا) بهره می‌گیرند و همانند چهارپایان می‌خورند و (سرانجام) آتش جایگاه آنهاست.»
کفر ورزیدن، کتمان خدا، اولیای خدا و نعمت‌های خداست. چنین انسان‌هایی شبیه حیوانات هستند.
امام حسن عسکری علیه‌السلام می‌فرماید: «وَ لَوْ لَا مُحَمَّدٌ ص وَ الْأَوْصِیاءُ مِنْ بَعْدِهِ لَكُنْتُمْ حَیارَى كَالْبَهَائِمِ لَا تَعْرِفُونَ فَرْضاً مِنَ الْفَرَائِضِ وَ هَلْ یدْخَلُ قَرْیةٌ إِلَّا مِنْ بَابِهَا.»[10]«اگر محمد و اوصیای بعد از او نبودند، شما مانند چهارپایان حیران و سرگردان بودید. هیچ وظیفه‌ای از وظایف را نمی‌دانستید، آیا می‌توان وارد شهری شد، جز از در ورودی آن؟»
خاصیت پیوست به اهل بیت آن است که محبّ سرگردان نمی‌شود و فقط به امور جسمانی توجه ندارد، برای قوت قلبش بیش از قوت بدن اهمیت قائل است. محب اهل بیت فریضه‌شناس است و این معرفت را از طریق محبت بدست آورده است.
آخرت نگری
محبت اهل بیت دیدگاه انسان را وسیع می‌کند تا آنجا که می‌تواند از این دنیا آخرت را ببیند. کافر قیامت را دور می‌بیند و مؤمن آن را نزدیک می‌داند. پیامبر اکرم می‌فرماید:
«اِجعَلوا أهلَ بَیتی مِنكُم مَكانَ الرَّأسِ مِنَ الجَسَدِ ومَكانَ العَینَینِ مِنَ الرَّأسِ ، فَإِنَّ الجَسَدَ لا یهتَدی إلاّ بِالرَّأسِ ولا یهتَدِی الرَّأسُ إلاّ بِالعَینَینِ»[11]
«اهل بیت مرا نسبت به خود همچون سر بدانید برای پیکره و دو چشم برای سر؛ زیرا پیکر جز به سر ره نمی‌یابد و سر جز به چشم هدایت نمی‌شود.»
اثر محبت اهل بیت این است که به نگاه انسان وسعت می‌بخشد:«فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ»[12]«پس پردۀ غفلت تو را کنار زدیم.»
تکمیل نواقص محبین
امام صادق علیه‌السلام می فرماید:
«إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ یدَعِ الْأَرْضَ إِلَّا وَ فِیهَا عَالِمٌ یعْلَمُ الزِّیادَةَ وَ النُّقْصَانَ فِی الْأَرْضِ وَ إِذَا زَادَ الْمُؤْمِنُونَ شَیئاً رَدَّهُمْ وَ إِذَا نَقَصُوا أَكْمَلَهُ لَهُمْ فَقَالَ خُذُوهُ كَامِلًا وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَالْتَبَسَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أُمُورُهُمْ وَ لَمْ یفَرِّقُوا بَینَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ»[13]
«به راستی خدا زمین را از اینکه عالمی در آن باشد وا نمی‌گذارد. عالمی که به هنگام زیاده‌روی مؤمنان آنان را به مسیر بازگرداند و هنگام کوتاهی کارشان آن را برایشان به کمال رساند و بگوید که آن را کامل به کار گیرید و اگر چنین نبود، کار مؤمنان برایشان دچار ابهام می‌شد و میان حق و باطل فرق نمی‌گذاردند.»
اهل بیت نمی‌گذارند که محب ایشان اهل بدعت شود و دین را کم و زیاد کند. خدا روی زمین وجودی قرار می‌دهد که دین‌شناس باشد، او کاستی‌ها و افزونی‌های دین را می‌شناسد. وقتی ما کم می‌گذاریم حضرات معصومین جبران نواقص ما را میکنند. محب اهل بیت سعی می‌کند نواقص خود را مرتفع کند و کمالاتش را افزون سازد؛ اهل بیت نمی‌گذارند کار محب ناقص بماند. به میزانی که از محبت به اهل بیت کاسته شود قرائت جدیدی از دین ایجاد می‌شود و دین دچار نقصان خواهد شد.
مستور ماندن عیوب محبّین
یکی از ویژگی‌های محبین اهل بیت آن است که عیوب آنها مستور می‌ماند. سید بن طاوس می‌گوید: سحری در سرداب سامرا بودم. شنیدم حضرت ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه می‌فرماید:
«اَللّهُمَّ اِنَّ شیعَتَنا مِنّا خُلِقُوا مِنْ فاضِل طینَتِنا وَ عَجِنُوا بِماءِ وِلایَتِنا اَللّهُمَّ اَغْفِرْ لَهُمْ مِنَ الذُّنُوبِ ما فَعَلُوهُ اِتّکالاً عَلی حُبَّنا وَ وِلائِنا یَوْمَ الْقِیامَهِ»[14]
«پروردگارا، شیعیان ما از ما هستند، از زیادی گِلِ ما خلق شده‌اند و به آب ولایت ما عجین گشته‌‌اند، خدایا آنها را بیامرز و گناهانشان را عفو فرما؛ زیرا که آنان به امید و توکل به ما مرتکب آن گناهان شدند.»
حضرت ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه از خدا می‌خواهند که روی گناهان محبین ایشان پرده بیندازد. ویژگی محب اهل بیت آن است که گناهان او درخشش ندارد و او آبرومند باقی می‌ماند.
پسندِ خدا شدن
یکی از ویژگی‌های محبین اهل بیت آن است که خدا ایشان را می‌پسندد. خدا فقط خودش را می‌پسندد؛ اما ولایت اهل بیت، انسان را به قدری نورانی و حقانی می‌کند که خدا او را هم می‌پسندد. امیرالمؤمنین می‌فرماید: «حُبُّنَا رِضَى الرَّبِّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى»[15]
«دوستی ما سبب خشنودی خداوند تبارک و تعالی است.»
توفیق توبه
یکی دیگر از ویژگی‌های محب اهل بیت آن است که توفیق و دوام توبه نصیب او می‌شود. محب جُرم‌شناس است و به جهت محبت اهل بیت، به راحتی از گناهانش دست می‌کشد. پیامبر بزرگوار اسلام، خطاب به امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید:
«یا عَلِی إِنِّی سَأَلْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ لَا یحْرِمَ شِیعَتَكَ التَّوْبَةَ حَتَّى تَبْلُغَ نَفْسُ أَحَدِهِمْ حَنْجَرَتَهُ فَأَجَابَنِی إِلَى ذَلِكَ وَ لَیسَ ذَلِكَ لِغَیرِهِمْ»[16]
«یا علی، من از خدا درخواست کردم که شیعیان تو را از توبه محروم نکند تا جانشان به گلو می‌رسد. این درخواست مرا پذیرفت و این امتیاز را به دیگری نداده‌اند.»
انسان باید با محبت اهل بیت زندگی کند تا بتواند هنگام مرگ، با توبه بمیرد.
باقیات صالحات
محبت اهل بیت باقیات صالحات است. اثر محبت اهل بیت این است که نور محبت برای محب، همواره باقی است. محمداسماعیل می‌گوید: من و عمویم بر امام صادق علیه‌السلام وارد شدیم. حضرت فرمود: «لا تَستَصغِروا مَوَدَّتَنا، فَإِنَّها مِنَ الباقِیاتِ الصّالِحاتِ»[17]«دوستی ما را دست‌کم نگیرید؛ چرا که از جمله باقیات صالحات است.»
هم‌درجه شدن با پیامبران
حضرت رسول اکرم به امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «مَن أحبَّکَ کَانَ مَعَ النَّبِیِّینَ فِی دَرَجَتِهِم یَوم القِیامَه.»[18] «هر کس تو را دوست داشته باشد، هم‌درجه پیامبران در قیامت است.»
تاریخ جلسه: 1392/10/2 ـ جلسه 3
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[3]. بحارالانوار، ج 27، ص 78
[5]. سوره حدید، آیه 23
[7]. اهل بیت علیهم السلام در قرآن و حدیث، محمدی ری‌شهری، محمد، ج 2، ص 652
[9]. سوره محمد، آیه 12
[10]. بحارالانوار، ج 50، ص 320
[11].أمالی طوسی، ص 482، حدیث 1053
[14].بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۳۰۲
[15].بحارالانوار، ج 2، ص 145
[16]. بحارالانوار، ج 27، ص 137
[18].بحارالانوار، ج 27، ص 79
