قرآن در سوره مبارکه نساء آیه 100 می‌فرمایند:
«وَ مَنْ يُهاجِرْ في سَبيلِ اللَّهِ يَجِدْ فِي الْأَرْضِ مُراغَماً كَثيراً وَ سَعَةً»
«و هر كه در راه خدا هجرت كند، در زمين اقامتگاههاى فراوان و گشايش‌ها خواهد يافت»
هر کس حرکت صحیحی را آغاز کند با برکت و وسعت خاصی مواجه می‌شود.
آموختن و دانش پذيري يك حركت صحيح است، اقدام براي آموختن قابل تحسین است از آن جهت که انسان خود را محتاج یادآوری و محتاج آموختن می‌بیند و به آموخته‌‌های سابق خود اکتفا نمی‌کند و اعتقاد دارد در مسير زندگی او آموختن بايد مانند نهر جاری در جريان باشد تا اشجار خاص و درختان پر قیمت زندگی‌اش رویش خاص پیدا کنند.
این نیاز به تعلیم و تعلّم که انسان در خود احساس می‌کند، قطعاً گشایش‌های خاصی را در هر مرحله‌‌ی زندگی، برای او به همراه خواهد داشت.
با این مقدمه وارد ادامه بحث “راهکارهای اصلاح خانواده” می‌شویم.
اصلاح فردی مقدمه اصلاح خانواده
نزدیک‌‌ترین، راحت‌ترین، سريع‌ترين و اساسی‌ترين راه برای اصلاح خانواده اصلاح خود فرد است، چون هر كس خودش در اختيار خودش قرار دارد و بین او و خودِ او فاصله‌‌ای نیست، قدرت دارد در مورد خود تدابیری را اتخاذ كند و آن را انجام دهد. امّا ديگران هر اندازه هم كه به او نزديك باشند، امّا فاصله‌‌ای ميان آن دو هست. پس بهترين كار آن است كه هر كس به خود یادآوری كند، اصلاح خانواده از اصلاح خود ما شروع می‌شود.
ناامیدی در امر اصلاح ممنوع!
گاهی اوقات انسان در امر اصلاح خود بسيار می‌كوشد و تلاش می‌كند، امّا همچنان تلاش او در زندگي مشترك موثر واقع نمی‌شود، چنين فردی نبايد ناامید شود، چون ممكن است همسر او به دلايلی قابلیت لازم را برای اصلاح نداشته باشد. اين فرد بايد مطمئن باشد حمايت‌كننده خداست، اوست كه عزت می‌بخشد، به يقين روزی زحمات او در امر اصلاح به ثمر خواهد رسيد.
اين مطلب از آن رو بيان شد كه كسی به خود اجازه ندهد در ابتدای امر اصلاح، به سراغ همسرش برود و چون انعطاف ناپذيری او را ببيند گمان كند زندگی او قابل اصلاح نيست و با چنين فكری دست از اصلاح خانواده بشويد و به تبع دست از اصلاح خود بكشد. در حالی كه هر كس بايد مادام در فكر ساخت و ساز خودش باشد و بداند انسان هميشه از آن رو كه نيازمند آموزش است، پس نواقصي دارد كه براي برطرف كردنش بايد تلاش كرد. به همين دليل بايد مشكلات رفتاری خود را رسيدگی كند و در حل آنها بكوشد مثلاً اگر مشکل افراط يا مشکل تفریط يا مشکل عدم تعادل يا مشکل عدم بصیرت دارد و يا … شناسايی كند و در رفع آنها بكوشد و بداند هر دردی به لطف حضرت حق قابل علاج است.
فضای خانواده، فضایی لذت بخش
اسلام دین خوشگذرانی است و همه خوشی در دين ما هست، خوشی‌های پایدار و نه موقت، خوشی‌های عمیق و نه سطحی، خوشی‌هايی جاری و نه مقطعی. البته همه اين خوشی‌ها منوط به اين است كه انسان مسیر بندگی را صحیح حركت كند و اين حالت خود به خود ناخوشی‌ها را بر او حرام و خوشی‌ها بر وی گشوده می‌شود.
قرآن در آیه 157 سوره مبارکه اعراف می‌گويد:
« وَ يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّباتِ وَ يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ »
« و براى آنان چيزهاى پاكيزه را حلال و چيزهاى ناپاك را بر ايشان حرام می‌گرداند»
خدا هنگامی كه پیغمبر خود را معرفی می‌کند میفرماید: یکی از کارهای پیغمبر (ص) «يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّباتِ» است. «حلّ» به معنای باز كردن است ، «حلّ العقده» يعني گره باز كردن.
«و يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّباتِ» وجود مقدس پيامبر (ص) طیّبات را برای تابعين خود باز و حلال می‌کند، « يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ» امور خبيث را بر آنها ممنوع و حرام می‌كند.
عرب به هر چيز لذيذ و گوارا طيّب می‌گويد. شریعت طَّيِّباتِ (كليه امور لذيذ و گوارا) را برای انسان حلال می‌كند و تمام محرّمات به دليل آنكه زندگی را ناگوار می‌‌کنند، خبيث می‌داند و استفاده از آنها را ممنوع می‌كند.
مسیر شریعت مسیری است که در آن فضای لذت گشوده شده، همه‌ی خانواده‌ها می‌توانند در فضای لذات مشروع قرار بگیرند و همه روابط انسانی می‌تواند برای آنها لذت بخش شود. مثلاً رابطه کلامی زوجین با یکديگر، رابطه کلامی فرزند با والدین، والدين با فرزند و … اين امور طيب است و نفس از آن خشنود می‌شود و لذت می‌برد.
ناگوارايی‌ها، زاییده عدم تبعیت صحیح از دین
در زندگي ناگوارائی‌ها، خبائث، دل‌تنگی‌ها و كدورت‌ها و … وجود دارد. اینها تولید شریعت و محصول دین نیستند، این اموری که ساخته دست بشر‌اند، اموری است كه به جهت تبعیت نکردن صحیح از دین وارد زندگی بشر شده است. چون دين می‌گويد: استفاده از آنچه فطرت از آن نفرت دارد (مثل جدل، دعوا و مشاجره و …) ممنوع می‌باشد. چون هيچ فطرت صحيحی آن را نمی‌پسندد، خیانت و دروغ ممنوع است، چون با فطرت سازگار نيست و از آن گريز دارد.
حضور در جمع خانواده برای اهل طاعت لذت بخش است
قرآن در آیه 13 سوره مباركه نساء میفرماید:
«ِتلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَ مَنْ یطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ یدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها وَ ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ »
« اینها احكام الهى است، و هر كس از خدا و پیامبر او اطاعت كند، وى را به باغهایى درآورد كه از زیر [درختانِ] آن نهرها روان است. در آن جاودانه‌اند، و این همان كامیابى بزرگ است.»
خدای سبحان بعد از آنكه در آیات قبل حدود الله را مشخص می‌كند در این آیه میفرماید: حدود خدا اینهاست، كسانی كه به حدود تن در دهند در بهشت جاودانه‌اند، قرآن فعل را در این آیه 13 سوره مباركه نساء برای اهل بهشت به صورت جمع به كار می‌برد. چنین كاربردی از آن روست كه اهل اطاعت جمعشان جمع است و رابطه آنها با هم رابطه‌ی خوب و خداپسندانه‌ای است، آنان وابسته به یكدیگرند، از جمع لذت می‌برند و همه چیز را برای یكدیگر طلب می‌كنند، جمع برای آنها عزتی خاص دارد. در نگاه اهل طاعت، خانواده جمعی بسیار ارزشمند و عزیز است و آنان از حضور در جمع لذت می‌برند و آن را مایه رشد كمالی خود می‌دانند.
اهل معصیت همیشه تنهایند
قرآن در آیه 14 سوره مباركه نساء درباره اهل معصیت میفرماید:
«وَ یتَعَدَّ حُدُودَهُ یدْخِلْهُ ناراً خالِداً فیها وَ لَهُ عَذابٌ مُهین»
«و از حدود مقرر او تجاوز نماید، وى را در آتشى درآورد كه همواره در آن خواهد بود و براى او عذابى خفّتآور است.»
قرآن از آنان تك و فرادا سخن می‌گوید، اهل معصیت هر چند در جمع باشند، امّا چون در فكر خویش‌اند و هر كس می‌خواهد خودش بماند و دیگری را اخراج كند تنهاست. به عبارتی همه فقط بقای خود و خروج دیگری را طلب می‌كنند. اهل معصیت فقط به منافع خود توجه دارند و دائماً نگران آنند كه دیگران به منافع آنان لطمه بزند، آنها در ظاهر با هم هستند، امّا از یكدیگر گریزانند. به همین دلیل نمی‌توانند در اصلاح خانواده مؤثر واقع بشوند. چون خانواده یك جمع است در حالی كه اینها از منافع جمعی می‌گریزند و در فكر منافع شخصی خویش‌اند.
تاریخ جلسه: 93/5/21 – بخش اول
این جلسه ادامه دارد…
«برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»
